Rezydencja podatkowa obywateli Ukrainy przebywających w Polsce

W wyniku działań wojennych, od roku obserwujemy napływ obywateli Ukrainy do Polski. Teraz wielu z nich stanęło przed problemem rozliczenia podatkowego za rok 2022 i odpowiedzi na pytanie, czy stali się polskimi rezydentami podatkowymi, tj. czy ich miejsce zamieszkania dla celów podatkowych jest w Polsce.

Co by to oznaczało?

Konsekwencją uznania, że obywatel Ukrainy stał się polskim rezydentem podatkowym jest konieczność rozliczenia w Polsce wszystkich dochodów, niezależnie od ich źródła za 2022 rok lub jego część.

Jak definiują rezydencję podatkową polskie przepisy?

Zgodnie z przepisami polskiej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych rezydentem podatkowym jest osoba, która przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym lub ma w Polsce centrum interesów życiowych (tj. centrum interesów osobistych lub gospodarczych).

O ile łatwo jest stwierdzić, czy warunek dni jest spełniony, dużo trudniej jest odpowiedzieć sobie na pytanie o centrum interesów życiowych. Na centrum interesów życiowych składa się bowiem wiele czynników – w szczególności miejsce pobytu najbliższej rodziny (mąż, żona lub dzieci) oraz miejsce położenia głównego źródła dochodu. Wojna dodatkowo skomplikowała tę kwestię.

Potwierdzenie rezydencji poprzez oświadczenie

Wychodząc naprzeciw temu problemowi, do polskiej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzono przepisy, na postawie których obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski z Ukrainy w związku z wojną, mogą zadeklarować posiadanie ośrodka interesów życiowych w Polsce na podstawie stosownego oświadczenia.

Jest to teoretycznie duże uproszczenie, niemniej nie jest to rozwiązanie doskonałe. Złożenie takiego oświadczenia nie wyklucza sytuacji, w której podatnik będzie traktowany jako rezydent podatkowy również w Ukrainie, na podstawie lokalnych przepisów podatkowych. Dla przykładu, za ukraińskich rezydentów podatkowych uważa się m.in. aktywnych przedsiębiorców prowadzących ukraińską działalność gospodarczą.

Rozstrzyganie konfliktu rezydencji

Dodatkowo, na przepisy polskie o rezydencji podatkowej trzeba nałożyć regulacje umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej pomiędzy Polską oraz Ukrainą. Zgodnie z tą umową, jeżeli dana osoba ma status rezydenta w obu państwach (na podstawie lokalnych przepisów), to konflikt taki należy rozstrzygnąć:

• na rzecz państwa, w którym podatnik posiada stałe miejsce zamieszkania, a jeśli nie można rozstrzygnąć w ten sposób;
• na rzecz państwa, w którym podatnik posiada centrum interesów życiowych, a następnie;
• na rzecz państwa, w którym podatnik zwykle przebywa, a następnie;
• jeżeli wszystkie poprzednie kryteria zawiodły – na rzecz państwa, którego podatnik posiada obywatelstwo.

Dyrektor KIS wychodzi naprzeciw obywatelom Ukrainy w kwestii rezydencji?

W interpretacji z dnia 20 października 2022 r. (sygn. 0115-KDIT1.4011.330.2022.2.MST), Dyrektor KIS dokonał oceny statusu rezydencji podatkowej Ukraińca przebywającego w Polsce w związku z wojną. Podatnik spędził ponad 183 dni w Polsce, wynajmował tu mieszkanie oraz świadczył zdalnie usługi w ramach swojej ukraińskiej działalności gospodarczej. Z kolei w Ukrainie posiada on własną nieruchomość, najbliższą rodzinę oraz zarejestrowaną działalność gospodarczą. W konsekwencji, na podstawie lokalnych przepisów, podatnik mógłby być uznany za rezydenta podatkowego zarówno w Polsce, jak i w Ukrainie.

Dyrektor KIS uznał jednak, że podatnik nie ma miejsca rezydencji podatkowej w Polsce, tylko w Ukrainie. Zdaniem organu, kluczową przesłanką był fakt posiadania stałego miejsca zamieszkania w Ukrainie (własna nieruchomości oraz tymczasowy charakter pobytu w Polsce, uzależniony od działań wojennych).

Pytanie, czy taki pogląd będzie dominował w kolejnych wydawanych interpretacjach dotyczących rezydencji obywateli Ukrainy.

U przedsiębiorców mała komplikacja… Zyski zakładu podlegają opodatkowaniu w Polsce

Wielu obywateli Ukrainy przebywających w Polsce z powodu wojny jest zmuszonych prowadzić zdalnie swoje ukraińskie biznesy z terytorium Polski. Może to doprowadzić do powstania tzw. zakładu w Polsce, co oznacza, że dochody z działalności osiągnięte poprzez położony w Polsce zakład podlegać będą opodatkowaniu w Polsce.

Pogląd taki wyraził również Dyrektor KIS w powołanej powyżej interpretacji:

„Dysponuje Pan (…) w Polsce miejscem przez które prowadzi Pan działalność gospodarczą. Docelowo planuje Pan co prawda wrócić na Ukrainę, jednak aktualnie sam fakt prowadzenia działalności z terytorium Polski przez okres, o którym mowa we wniosku, pozwala na uznanie, że ma Pan zakład w Polsce w rozumieniu art. 5 Konwencji. (…) Jeśli będzie Pan świadczył z terytorium Polski usługi zdalne dla klienta z Ukrainy (przez Internet), będzie Pan prowadził w Polsce działalność gospodarczą za pośrednictwem zakładu w Polsce. Pana dochody z tego tytułu będą podlegały opodatkowaniu w Polsce.”.

Czy dojdzie zatem do podwójnego opodatkowania? Nie powinno. Zgodnie z postanowieniami polsko-ukraińskiej umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, podatek dochodowy zapłacony w Polsce z tytułu prowadzenia działalności za pośrednictwem zakładu powinien być zaliczony na poczet podatku ukraińskiego.