Start podatku minimalnego. Zasady rozliczania

Z początkiem 2024 r. zaczęły obowiązywać regulacje w zakresie podatku minimalnego. Regulacje dotyczące podatku minimalnego początkowo miały obowiązywać od 2022 r., natomiast, w obliczu trwającego wtedy konfliktu zbrojnego w Ukrainie, negatywnych skutków gospodarczych pandemii oraz licznych apeli podmiotów działających w obrocie gospodarczym, uznano że wprowadzenie przepisów dotyczących podatku minimalnego było na tamten moment niewskazane. Tym samym, ustawa przewidziała zwolnienie z podatku minimalnego na okres 2 lat, tj. do końca 2023 roku.

Decyzja o wprowadzeniu podatku minimalnego wynikała z chęci ograniczenia działań optymalizacyjnych poprzez opodatkowanie na poziomie minimalnym tych podatników, u których określony dochód lub strata występują permanentnie. Celem tej regulacji było także ograniczenie nieuzasadnionego wspierania pozycji biznesowej największych grup kapitałowych, uszczelnienie systemu podatkowego, zmniejszenie transferu dochodów do krajów o preferencyjnym reżimie opodatkowania.

Nowa forma opodatkowania może jednak dotknąć podatników (objętych podatkiem dochodowym od osób prawnych), którzy nie prowadzą działań mających na celu unikanie opodatkowania.

Obecnie, podatek minimalny regulowany przepisami art. 24ca ustawy o CIT, obejmuje spółki, które mają siedzibę lub zarząd na terytorium Polski, podlegające obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania, podatkowe grupy kapitałowe, a także podmioty, które prowadzą działalność poprzez położony na terytorium RP zagraniczny zakład. Podatek minimalny dotyczy ww. pomiotów, które poniosły stratę ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych albo nie przekroczyły 2% progu rentowności, tj. udziału dochodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych w przychodach innych niż z zysków kapitałowych (operacyjnych). Określając stratę ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych oraz udział dochodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych, nie uwzględnia się dodatkowo:

• zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne, kosztów wynikających z nabycia, wytworzenia lub ulepszenia środków trwałych lub wykorzystywania środków trwałych na podstawie umowy leasingu, jeżeli zgodnie z przepisami rozdziału 4a – opodatkowanie stron umowy leasingu – odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający;
• przychodów oraz kosztów uzyskania przychodów bezpośrednio lub pośrednio związanych z tymi przychodami odpowiednio osiągniętych albo poniesionych w związku z transakcją, jeżeli spełnione są dwa warunki:
  • cena lub sposób określenia ceny przedmiotu transakcji wynika z przepisów ustaw lub wydanych na ich podstawie aktów normatywnych,
  • podatnik w roku podatkowym poniósł stratę ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych z transakcji, o której mowa powyżej albo osiągnął udział dochodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych w przychodach innych niż z zysków kapitałowych wynikający z takiej transakcji w wysokości nie większej niż 2%, przy czym obliczenia straty i udziału dochodów w przychodach dokonuje się odrębnie dla transakcji tego samego rodzaju;
• zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów opłat ustalonych w umowie leasingu;
• przychodów oraz kosztów uzyskania przychodów bezpośrednio związanych z tymi przychodami z tytułu zbycia wierzytelności na rzecz instytucji finansowej, w rozumieniu przepisów prawa bankowego, której przedmiotem działalności jest świadczenie usług finansowych polegających na odpłatnym nabywaniu od wierzyciela wierzytelności powstałych w wyniku zawarcia umowy sprzedaży towarów lub świadczenia usług pomiędzy tym wierzycielem a dłużnikiem;
• wzrostu kosztów uzyskania przychodów z tytułu zakupu energii elektrycznej, cieplnej lub gazu przewodowego, stanowiącego dodatnią różnicę między kosztami uzyskania przychodów poniesionymi z tego tytułu w roku podatkowym, za który należny jest minimalny podatek dochodowy, a kosztami uzyskania przychodów poniesionymi z tego tytułu w roku podatkowym bezpośrednio poprzedzającym ten rok;
• zapłaconych przez podmiot do tego obowiązany kwot:
  • podatku akcyzowego,
  • podatku od sprzedaż detalicznej,
  • podatku od gier,
  • opłaty paliwowej,
  • opłaty emisyjnej;
• zaliczonej odpowiednio do przychodów lub kosztów uzyskania przychodów kwoty podatku akcyzowego zawartego w cenie wyrobów akcyzowych kupowanych i sprzedanych przez podatnika dokonującego obrotu tymi wyrobami;
• 20% kosztów uzyskania przychodów z tytułu tzw. kosztów pracowniczych, tj. wynagrodzeń, wpłat do pracowniczych planów kapitałowych oraz składek na ubezpieczenia społeczne.

Jeżeli podatnik generuje stratę albo niską rentowność (skalkulowane w powyższy sposób) powinien zweryfikować możliwość zastosowania wyłączenia z podatku minimalnego.

Przykładowo, z wyłączeń z podatku minimalnego, skorzystać mogą podmioty, które:

• dopiero rozpoczęły prowadzenie działalności gospodarczej (w roku rozpoczęcia działalności gospodarczej oraz w kolejnych dwóch latach podatkowych);
• będą małymi podatnikami CIT, czyli ich przychody brutto ze sprzedaży (z podatkiem VAT) w skali roku, nie przekroczą równowartości 2 mln EUR;
• objęte są restrukturyzacją czy też postawione w stan upadłości oraz likwidacji;
• zawarły umowę o współdziałanie;
• uzyskały o co najmniej 30% niższe przychody, w porównaniu do przychodów uzyskanych w poprzednim roku.

Lista wyłączeń jest dość obszerna, warto więc zwrócić uwagę na potencjalne wyłączenia, z których podmiot może skorzystać.

Zgodnie z art. 24ca ust. 1 ustawy o CIT, wysokość podatku minimalnego wynosi 10% podstawy opodatkowania. Wyznaczenie podstawy opodatkowania, należy dokonać w oparciu o wymogi przedstawione w art. 24ca ust. 3 ustawy o CIT. Zgodnie ze wskazanym przepisem, podstawą opodatkowania będzie:

• suma kwoty odpowiadającej 1,5% wartości przychodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych osiągniętych przez podatnika w roku podatkowym;
• suma poniesionych na rzecz podmiotów powiązanych kosztów finasowania dłużnego, jeżeli koszty przewyższą wartość 30% tzw. podatkowej EBITDA;
• suma kosztów (przekraczających wartość 3 mln PLN plus 5% tzw. podatkowej EBITDA) usług doradczych, badania rynku, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, ubezpieczeń, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze, wszelkiego rodzaju opłat i należności za korzystanie lub prawo do korzystania z praw lub wartości niematerialnych i prawnych czy przeniesienia ryzyka niewypłacalności dłużnika z tytułu pożyczek, innych niż udzielonych przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, w tym w ramach zobowiązań wynikających z pochodnych instrumentów finansowych oraz świadczeń o podobnym charakterze poniesionych bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotów powiązanych lub podmiotów mających miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju, stosującym tzw. szkodliwą konkurencję podatkową.

Istotnym jest, że podatnik może również wybrać uproszczony sposób ustalenia podstawy opodatkowania, stanowiącej kwotę odpowiadającą 3% wartości osiągniętych przez podatnika w roku podatkowym przychodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych, przy czym o wyborze takiego sposobu ustalania podstawy opodatkowania, podatnik informuje w rocznym zeznaniu podatkowym, składanym za rok podatkowy, za który dokonał takiego wyboru.

Warto podkreślić, że potencjalni podatnicy podatku minimalnego mają praktycznie cały rok na to, aby odpowiednio się przygotować. Z tego podatku trzeba się będzie rozliczyć dopiero w 2025 r., w ramach rocznego zeznania CIT za 2024 r. Ponadto, wysokość minimalnego podatku dochodowego należy odpowiednio pomniejszyć o należny za ten sam rok podatkowy podatek dochodowy, obliczony zgodnie z art. 19 ustawy o CIT. Odliczenia można dokonać w zeznaniu podatkowym za kolejne 3 lata podatkowe, następujące bezpośrednio po roku, za który podatnik zapłacił minimalny podatek dochodowy.

Autorzy: Marek Firlej, Aleksandra Perzanowska