Przekazanie towaru nieznanemu oszustowi bez podatku VAT
WSA w Łodzi w wyroku z 21 września 2023 r. (sygn. I SA/Łd 553/23) stwierdził, że nie dochodzi do wewnątrzwspólnotowej dostawy towaru jeżeli do przeniesienia posiadania tego towaru doszło na skutek wprowadzenia podatnika w błąd i towarem tym dysponuje nieznany podmiot. Taka dostawa towarów nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na terytorium kraju.
Czego dotyczyła sprawa?
Z wnioskiem o interpretację wystąpiła Spółka zajmująca się produkcją dzianin. Podczas targów branżowych przedstawiciele strony nawiązali kontakt z osobą, która podawała się za przedstawiciela spółki z Włoch. Spółka włoska była zainteresowana nabyciem produktów wytwarzanych przez wnioskodawcę. Prowadzona była korespondencja mailowa z osobą posługującą się pieczątkami firmowymi i podpisami przyszłego rzekomego odbiorcy oraz telefoniczna z osobą poznaną w trakcie targów branżowych. Wnioskodawca zgodnie z przyjętymi procedurami, podjął szereg czynności mających na celu zweryfikowanie kontrahenta i skuteczne przeprowadzenie transakcji. Podatnik zrealizował dostawę towaru pod wskazany adres w korespondencji, co potwierdził m.in. list przewozowy (CMR). W związku z brakiem zapłaty za towar wnioskodawca skontaktował się z włoską spółką w celu ponaglenia uregulowania należności. Włoski podmiot oświadczył, że osoba z którą wnioskodawca współpracował nigdy nie reprezentowała ich firmy. W rezultacie spółka z Włoch odmówiła dokonania zapłaty za wystawioną przez polskiego podatnika fakturę. W wyniku powyższych okoliczności podatnik złożył zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa do Prokuratury Rejonowej i otrzymał zawiadomienie o wszczęciu śledztwa.
We wniosku o interpretację Spółka zapytała, czy w zaistniałej sytuacji można uznać dostawę towarów na rzecz oszusta, jako transakcję opodatkowaną podatkiem VAT. Strona stała na stanowisku, że w przypadku oszustwa, którego skutkiem była kradzież towaru, nie doszło do wewnątrzwspólnotowej dostawy towaru. W swojej argumentacji podatnik powołał się na brak skutecznego przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel na skutek nielegalnego działania osoby podszywającej się pod włoską spółkę.
Dyrektor KIS uznał stanowisko Spółki za nieprawidłowe wskazując, że w ramach prowadzonej działalności strona dokonała dostawy towarów, która podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Organ wskazał, że ujawnienie okoliczności, że najprawdopodobniej strona padła ofiarą oszustwa nastąpiło po dokonaniu transakcji i po tym jak towary zostały przemieszczone z Polski na terytorium innego państwa członkowskiego UE. W niniejszej sprawie została zrealizowana wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów z przeniesieniem prawa do rozporządzania towarami jak właściciel na rzecz podmiotu innego niż ten, na który została wystawiona faktura. W związku z czym, podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na terytorium kraju.
Co powiedział WSA?
WSA przyznał rację Spółce. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że warunkiem opodatkowania podatkiem VAT wywozu towarów z terytorium kraju na terytorium państwa członkowskiego UE jest to, aby takiemu wywozowi towarzyszyło przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Zdaniem Sądu, w przedstawionym we wniosku stanie faktycznym tego elementu zabrakło. WSA wskazał, że istotą dostawy towarów nie jest przeniesienie prawa własności rzeczy i rozporządzania nią w sensie prawnym, a możliwość faktycznego dysponowania nią. Powołując się na wyrok TSUE (sygn. akt C-320/88), WSA podkreślił uniezależnienie opodatkowania od przeniesienia własności towarów na inne podmioty. Sąd wskazał, że z brzmienia przepisów ustawy o VAT istotne jest, aby adresat dostawy był znany, także w przypadku wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. W rezultacie nie można przenieść prawa do rozporządzania towarem na nieznany podmiot, gdyż bezsprzecznie wykracza to poza sferę woli podmiotu wykonującego dostawę. Pogląd, że w wyniku przedmiotowej czynności przeniesiono prawo do rozporządzania towarem na rzecz oszusta, nie uzyskał uznania Sądu, ponieważ zaakceptowanie tego stanowiska prowadziłoby wprost do uznania, że uprawnienie to można nabyć za pomocą czynu zabronionego. WSA uwzględniając orzecznictwo sądów administracyjnych i obiektywne standardy obrotu gospodarczego uchylił interpretację Dyrektora KIS.
Podsumowanie
Komentowany wyrok należy ocenić pozytywnie z punktu widzenia ochrony interesów podatników, którzy padli ofiarą oszustw. Dyrektor KIS błędnie skupił się na okoliczności, że towar został wywieziony za granicę, stwierdzając, że do dostawy faktycznie doszło, ale wobec innego podmiotu. W ślad za wyrokiem sądu, trudno jest mówić o odpłatnym przeniesieniu prawa do rozporządzania towarami jak właściciel w ramach WDT, w sytuacji gdy tak naprawdę towar został pobrany przez oszusta w ramach czynu zabronionego. Kontrowersje na tle podobnych stanów faktycznych nie zostały jak dotąd przesądzone w orzecznictwie w sposób kategoryczny. W wyroku NSA z dnia 18 kwietnia 2023 r. (sygn. I FSK 465/20) organ wskazał, że nie ma istotnego znaczenia to, że spółka nie uzyskała zapłaty za towar będący przedmiotem dostaw. Istotnym elementem jest to, aby adresat dostawy był znany, co pozwoli na identyfikację przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (WSA w Krakowie sygn. I SA/Kr 1154/22). Samo wskazanie, że wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów podlega opodatkowaniu podatkiem VAT na terytorium kraju, bez istotnej analizy okoliczności w jakich dokonano dostawy nie jest wystarczające. Przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel na nieznany podmiot na tle czynu zabronionego powinno być analizowane indywidualnie, z uwzględnieniem należytej staranności jakiej dokonał podatnik przy doborze kontrahenta.
Autorem wpisu jest Agata Bąk, intern w Zespole Podatkowym SSW.
