Opodatkowanie VAT odszkodowań? W pewnych sytuacjach to możliwe

Wyrok TSUE z 28 listopada 2024 r. w sprawie C‑622/23.

Czego dotyczyła sprawa?

Sprawa dotyczyła sporu pomiędzy dwiema austriackimi spółkami. Jedna z nich (Zleceniodawca) zleciła drugiej wykonanie projektu budowlanego (Wykonawca). Gdy Wykonawca rozpoczął prace, Zleceniodawca oświadczył, że nie chce już kontynuować projektu. W związku z tym, z tytułu nieuzasadnionego rozwiązania umowy Wykonawca zażądał od Zleceniodawcy kwoty przewidzianej jako wynagrodzenie z tytułu umowy, pomniejszonej o kwoty, jakie zaoszczędził z powodu przerwania prac. Zleceniodawca zakwestionował zasadność tego żądania, twierdząc, że Wykonawca mógł domagać się jedynie zapłaty kwoty odpowiadającej wykonanym pracom.

Sprawa trafiła przed sąd, który pochylił się także nad kwestią tego, czy żądana kwota powinna podlegać opodatkowaniu VAT. Sąd pierwszej instancji uznał, że zapłata podlega opodatkowaniu, z kolei sąd drugiej instancji nie zgodził się z takim twierdzeniem. Finalnie sprawa trafiła do austriackiego sądu najwyższego, który zdecydował się zadać pytanie prejudycjalne, prosząc o rozstrzygnięcie, czy kwota, jaką zamawiający dzieło jest zobowiązany zapłacić wykonawcy dzieła, nawet w przypadku gdy nie następuje (całkowite) wykonanie dzieła, jednak wykonawca był gotowy do spełnienia świadczenia, a uniemożliwiły mu to okoliczności leżące po stronie zamawiającego dzieło (na przykład odwołanie zamówienia), podlega opodatkowaniu VAT?

Jak orzekł TSUE?

Rozstrzygając sprawę TSUE stwierdził, że kwota, jaką Zamawiający powinien zapłacić Wykonawcy podlega VAT. Jak wskazał Trybunał, na świadczenie wzajemne w zamian za cenę płaconą przez usługobiorcę składa się jego prawo do korzystania z wykonywania przez usługodawcę obowiązków wynikających z umowy o świadczenie usług, nawet jeżeli usługobiorca nie chce lub nie może zrealizować tego prawa z przyczyn leżących po jego stronie. Powołał się przy tym na orzeczenie wydane w podobnej sprawie – C‑43/19, Vodafone Portugal.

Trybunał zaznaczył również, że kwota należna rzeczonemu usługodawcy odpowiada kwocie przewidzianej w umowie za pełne wykonanie usług, po odliczeniu zaoszczędzonych kwot z uwagi na niewykonanie dzieła. Kwoty tej nie można zatem uznać za odszkodowanie ryczałtowe mające na celu naprawienie poniesionej szkody.

Co to oznacza dla podatników?

Kwestia opodatkowania VAT odszkodowań od dawna budzi kontrowersje. Co do zasady, odszkodowania pozostają poza zakresem VAT, jednak nad każdą tego typu sprawa należy pochylić się i przeanalizować ją indywidualnie. Istnieje bowiem ryzyko, że organy podatkowe dopatrzą się w stosunku prawnym pomiędzy płacącym odszkodowanie a je otrzymującym pierwiastka usługowego i zadecydują o konieczności doliczenia VAT do tej płatności. Wygląda na to, że w kwestii odszkodowania za rozwiązanie umowy przed terminem zaczynamy mieć już jasność – to już drugi tego typu wyrok TSUE (po powołanym już Vodafone Portugal z 2020 r.). Nadal jednak tego typu wypłatę odszkodowań warto zabezpieczyć interpretacją indywidualną.