Niekorzystna uchwała NSA: Darowizny otrzymane w gotówce od najbliższej rodziny bez zwolnienia z podatku od spadku i darowizn 

Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzygnął wątpliwości, co do formy przekazywania darowizny przez najbliższą rodzinę, by mogła ona zostać zwolniona z opodatkowania. W ocenie NSA, darowizna w formie gotówki przekazywanej do ręki członkowi rodziny nie korzysta ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn (uchwała 7 sędziów o sygn. III FPS 3/22 z dnia 20 marca 2023 roku).

Oznacza to, że rodzice czy dziadkowie chcący przekazać darowiznę pieniężną komuś z najbliższej rodziny np. dzieciom lub wnukom, muszą przelać środki pieniężne przelewem bankowym lub przekazem pocztowym. Tylko taki sposób zapewni zwolnienie z podatku od spadku i darowizn.

Sąd uzasadnił swój pogląd między innymi tym, że zwolnienie darowizn gotówkowych od najbliższej rodziny nie jest bezwarunkowe i wymaga od podatnika określonego działania. To działanie ma polegać na zabezpieczeniu interesu Skarbu Państwa poprzez zapewnienie transparentności przepływu majątku i możliwości weryfikacji stron umowy darowizny. Dlatego zdaniem Sądu wpłata gotówki otrzymanej przez obdarowanego na jego konto nie spełnia tego warunku, ponieważ nie jest możliwe określenie osoby darczyńcy.

Warunki skorzystania ze zwolnienia darowizny od podatku

Warto pamiętać, że jeśli darowizna w ramach najbliższej rodziny nie przekracza 10 434 zł w okresie pięciu lat to nie jest opodatkowana, bowiem tyle obecnie wynosi kwota wolna.

Problem pojawia się jednak przy większych kwotach. Wyższe darowizny, by były zwolnione od podatku muszą spełnić określone wymagania wskazane w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Po pierwsze musi to być darowizna przekazana przez najbliższą rodzinę. Do tej grupy osób zaliczamy: małżonka, dzieci, rodziców, dziadków, pasierba, rodzeństwo, ojczyma, macochę.

Ponad to, aby skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn obdarowany musi:

• zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego o otrzymaniu darowizny w ciągu sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego; oraz
• udokumentować otrzymanie pieniędzy dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Interwencja Rzecznika Praw Obywatelskich

Wspomniana uchwała NSA została wydana wskutek interwencji Rzecznika Praw Obywatelskich.

RPO złożył wniosek do NSA o rozstrzygnięcie rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, poprzez ustalenie:

Czy wyrażenie użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn „w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne (…) – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy (…)” należy rozumieć w ten sposób, że za dowód dopuszczający skorzystanie ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych uznaje się dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny, wyłącznie przez darczyńcę na konto obdarowanego, czy też wystarczające jest dokonanie wpłaty środków pieniężnych przez obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy?

Rzecznik wskazał, że w tej sprawie wykształciły się dwie odrębne linie orzecznicze zakładające, że dla skorzystania ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych, należy udokumentować otrzymanie środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny, dokonaniem:

• przelewu lub wpłaty wyłącznie przez darczyńcę na rachunek obdarowanego; bądź
• wpłaty także przez obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy.

Pierwszy pogląd (niekorzystny dla podatników) zakładał, że dowód ten dokumentuje dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny wyłącznie przez darczyńcę na rachunek obdarowanego, a nie wpłaty lub przelewu obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy.

Zgodnie zaś z korzystnym dla podatników poglądem (dominującym w orzecznictwie), sądy dopuszczały możliwość skorzystania ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych, w sytuacji gdy następuje otrzymanie darowizny w gotówce i jej późniejsza wpłata własna przez obdarowanego na rachunek bankowy, a nie ma wątpliwości co do tego, że darowizna faktycznie miała miejsce. Teraz taka interpretacja nie ma już zastosowania.