Ceny transferowe – definicja, przepisy, dokumentacja i obowiązki
Ceny transferowe to temat, który ma realny wpływ na funkcjonowanie polskich i międzynarodowych firm. W dobie globalizacji i złożonych struktur korporacyjnych zrozumienie zasad, które regulują rozliczenia pomiędzy podmiotami powiązanymi, staje się coraz ważniejsze. W tym artykule przybliżymy, czym są ceny transferowe, na czym polega zasada ceny rynkowej oraz jakie znaczenie mają powiązania pomiędzy podmiotami.
Regulacje prawne dotyczące cen transferowych w Polsce
Przede wszystkim, zagadnienie cen transferowych w kontekście osób prawnych jest uregulowane w:
- ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (Rozdział 1a Ceny Transferowe),
- rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie dokumentacji cen transferowych w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych,
- rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie cen transferowych w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych,
- rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie informacji o cenach transferowych w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych.
W przypadku osób fizycznych kwestie dotyczące cen transferowych zostały uregulowane w analogiczny sposób jak w przypadku osób prawnych. W kontekście regulacyjnym, należy również podkreślić znaczenie wytycznych OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, ang. Organisation for Economic Co-operation and Development. Wytyczne OECD dotyczące cen transferowych stanowią międzynarodowy standard określający jak powinny być ustalane ceny w transakcjach między podmiotami powiązanymi. Ich celem jest zapewnienie, by ceny te odpowiadały warunkom rynkowym i zapobiegały przenoszeniu dochodów do jurysdykcji o niższym opodatkowaniu.
Na potrzeby tego wpisu zagadnienia związane z cenami transferowymi będą omawiane w odniesieniu do przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawy o CIT).
Co to jest cena transferowa?
Pierwszą kwestią wymagającą wyjaśnienia to definicja ceny transferowej. O tym czym jest cena transferowa stanowi art. 11a ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT. Zgodnie z przepisem jest to „rezultat finansowy warunków ustalonych lub narzuconych w wyniku istniejących powiązań, w tym cenę, wynagrodzenie, wynik finansowy lub wskaźnik finansowy”. W uproszczeniu, jest to cena, która została zastosowana w transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi (pojęcie „podmiot powiązany” jest omówione w dalszej części wpisu). Określenia „cena” nie należy rozumieć tylko i wyłącznie w kontekście pieniężnym – chodzi o każdy warunek, który ma wpływ na wynik finansowy transakcji.
Zasada ceny rynkowej
Kolejnym zagadnieniem, istotnym z perspektywy cen transferowych to zasada ceny rynkowej (ang. arm’s length principle), o której stanowi art. 11c ust. 1 ustawy o CIT – „Podmioty powiązane są obowiązane ustalać ceny transferowe na warunkach, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane”. Mówiąc prościej, transakcje między podmiotami powiązanymi powinny być przeprowadzane na takich samych warunkach, jakie obowiązywałyby między podmiotami niepowiązanymi, działającymi niezależnie od siebie na rynku. W praktyce, oznacza to, że jeżeli dwie firmy należące do tej samej grupy (np. spółka matka i spółka córka) dokonują między sobą transakcji, np. sprzedają towary, udzielają pożyczek czy świadczą usługi, to ustalona cena nie może być sztucznie zaniżona lub zawyżona. Musi być taka, jaką zaakceptowałby niezależny kontrahent, który działa we własnym interesie.
Transakcje kontrolowane – co to jest?
W ramach podstawowego wyjaśnienia zagadnienia cen transferowych, należy również zwrócić uwagę na to czym są transakcje kontrolowane. Definicja transakcji kontrolowanej z art. 11a ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT, wskazuje że jest to „identyfikowane na podstawie rzeczywistych zachowań stron działania o charakterze gospodarczym, w tym przypisywanie dochodów do zagranicznego zakładu, których warunki zostały ustalone lub narzucone w wyniku powiązań”. W uproszczeniu są to działania gospodarcze realizowane pomiędzy podmiotami powiązanymi, np. sprzedaż towarów, świadczenie usług czy udzielenie pożyczki. Kluczowe jest to, że transakcja kontrolowana zachodzi między podmiotami, które łączy określony rodzaj powiązań, a jej warunki mogą podlegać weryfikacji pod kątem zgodności z zasadą ceny rynkowej.
Podmioty powiązane – definicja i przykłady
Jedną z podstawowych, ale i najistotniejszych kwestii w zakresie cen transferowych są tzw. „powiązania”. Definicja podmiotów powiązanych jest opisana w art. 11a ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT. Zgodnie z tym przepisem podmioty powiązane to:
- podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot,
- podmioty, na które wywiera znaczący wpływ:
- ten sam inny podmiot lub
- małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot,
- spółka niebędąca osobą prawną i jej wspólnik,
- spółka, o której mowa w art. 1 ust. 3 pkt 1 ustawy o CIT (spółka komandytowa i spółka komandytowo-akcyjna mająca siedzibę lub zarząd na terytorium RP) i jej komplementariusz,
- spółka, o której mowa w art. 1 ust. 3 pkt 1a (spółka jawna mająca siedzibę lub zarząd na terytorium RP, jeżeli wspólnikami spółki jawnej nie są wyłącznie osoby fizyczne oraz po spełnieniu dalszych wymogów z przepisu) i jej wspólnik,
- podatnik i jego zagraniczny zakład, a w przypadku podatkowej grupy kapitałowej – spółka kapitałowa wchodząca w jej skład i jej zagraniczny zakład.
Ustawodawca wskazuje również, że pojęcie „wywierania znaczącego wpływu” należy rozumieć jako:
- posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25% udziałów – w kapitale lub praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub udziałów lub praw do udziału w zyskach, stratach, lub majątku, lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych,
- faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej,
- pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia.
Tak naprawdę powiązania w cenach transferowych mogą mieć różny charakter. Można podzielić je na powiązania o charakterze osobowym, w tym rodzinnym, kapitałowo-osobowym czy kapitałowym.
Powiązania rodzinne
- W powiązaniach rodzinnych osoby pełniące funkcje zarządzające pozostają ze sobą albo w związku małżeńskim albo występuje między nimi pokrewieństwo bądź powinowactwo do drugiego stopnia.
- Przykład: Członkiem zarządu spółki X jest żona, natomiast członkiem zarządu spółki Y jest mąż. Oznacza to, że obie spółki są ze sobą powiązane z uwagi na związek małżeński osób pełniących funkcje zarządcze w dwóch różnych spółkach.
Powiązania osobowe
- Powiązania osobowe wiążą się z pełnieniem roli funkcyjnych bądź zarządczo-kontrolnych mających wpływ na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Oznacza to, że ta sama osoba pełni tego typu funkcje w dwóch różnych podmiotach.
- Przykład: Członkiem zarządu spółki X oraz spółki Y jest ta sama osoba – Pan Iksiński. Oba te podmioty będą ze sobą powiązane z uwagi na Pana Iksińskiego, ponieważ pełni on rolę zarządcze zarówno w jednym jak i w drugim podmiocie.
Powiązania kapitałowe
- Powiązania kapitałowe można podzielić na bezpośrednie oraz pośrednie. O bezpośrednich jest mowa wtedy, kiedy podmiot posiada co najmniej 25% udziałów w kapitale innego podmiotu. W przypadku pośrednich powiązań kapitałowych, podmiot posiada w drugim podmiocie np. udziały za „pośrednictwem” innego podmiotu.
- Przykład: Podmiot X posiada 50% udziałów w podmiocie Y. Oba te podmioty będą ze sobą powiązane bezpośrednio.
- Przykład: Podmiot X posiada 50% udziałów w podmiocie Y. Podmiot Y posiada 25% udziałów w podmiocie Z. W takim przypadku podmiot X i Y oraz Y i Z są powiązane ze sobą bezpośrednio. Natomiast podmiot X oraz Z są ze sobą powiązane pośrednio.
Powiązania kapitałowo-osobowe
- Powiązania kapitałowo-osobowe oznaczają, że pomiędzy dwoma podmiotami występuje powiązanie zarówno kapitałowe jak i osobowe.
- Przykład: Podmiot X posiada 50% udziałów w podmiocie Y. Jednocześnie Pan Iksiński pełni funkcję członka zarządu zarówno w podmiocie X, jak i w podmiocie Y.
W kontekście powiązań w cenach transferowych, należy również zwrócić uwagę na powiązania wynikające z art. 11a ust. 4 ustawy o CIT. Przepis ten stanowi, że “Jeżeli pomiędzy podmiotami występują relacje, które nie są ustanawiane lub utrzymywane z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych, w tym mające na celu manipulowanie strukturą właścicielską lub tworzenie cyrkularnych struktur właścicielskich, to podmioty, pomiędzy którymi występują takie relacje, uznaje się za podmioty powiązane”. Regulacja ta rozszerza definicję podmiotów powiązanych, kładąc nacisk na rzeczywisty cel ekonomiczny relacji. Takie ujęcie relacji między podmiotami ma na celu ograniczenie kreowania sztucznych struktur, tworzonych w celu m.in. obejścia obowiązków dokumentacyjnych w zakresie cen transferowych.
Zagadnienie dotyczące powiązań w cenach transferowych jest opisane w przepisach dość szeroko. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie przypadki są na tyle oczywiste, aby z łatwością można je było zidentyfikować. Koniecznym jest, aby kwestia ewentualnych powiązań pomiędzy podmiotami podlegała szczegółowej analizie. Błędna identyfikacja powiązań może prowadzić do nieprawidłowości w przygotowaniu lokalnej dokumentacji cen transferowych oraz informacji o cenach transferowych (TPR). Takie błędy mogą skutkować odpowiedzialnością karno-skarbową oraz podatkową.
Dlaczego ceny transferowe mają znaczenie?
Przede wszystkim, ceny transferowe coraz częściej podlegają kontroli przez organy podatkowe. Przepisy dotyczące cen transferowych mają na celu niwelowanie działań prowadzących do zaniżania podstawy opodatkowania czy zapewnienie transparentności transakcji krajowych i międzynarodowych. Należyta identyfikacja powiązań oraz obowiązków dokumentacyjnych jest kluczowa w celu uniknięcia odpowiedzialności karno-skarbowej oraz podatkowej.
O innych podstawowych zagadnieniach związanych z cenami transferowymi będzie można przeczytać w kolejnych wpisach.
Masz pytania dotyczące cen transferowych lub potrzebujesz wsparcia w przygotowaniu dokumentacji?
Nie czekaj, aż pojawi się problem – skontaktuj się z Aleksandrą, która chętnie pomoże Ci zrozumieć obowiązki i znaleźć bezpieczne rozwiązania dopasowane do Twojej firmy.
Zobacz również inne artykuły w zakresie korekt cen transferowych:
Taxpresso – Metoda podziału zysku a korekta cen transferowych
Taxpresso – Transakcje rajowe a dokumentacja cen transferowych
