Prawo podatnika do skorygowania sprzedaży dokumentowanej paragonami

21 marca 2024 r. TSUE wydał wyrok w sprawie skorygowania VAT w przypadku sprzedaży dokumentowanej paragonami (C-606/22).

Czego dotyczyła sprawa?

Sprawa dotyczyła polskiej Spółki, która sprzedawała usługi wstępu na siłownie – przede wszystkim na rzecz osób fizycznych. Do 2016 r., zgodnie z ówczesnym podejściem organów podatkowych, Spółka opodatkowywała świadczone przez siebie usługi wg. podstawowej stawki VAT. Jednak w związku ze zmianą podejścia organów podatkowych, Spółka postanowiła dokonać korekty rozliczeń i zastosować stawkę obniżoną, w wysokości 8%.

Organy podatkowe odmówiły stwierdzenia nadpłaty wskazując na brak możliwości korygowania rozliczeń VAT w zakresie, w jakim dotyczą sprzedaży paragonowej.

Sprawa trafiła do WSA który przyznał rację Spółce wskazując, że brak oryginału paragonu wydanego nabywcy nie stanowił przeszkody w tym względzie, gdyż kasa rejestrująca umożliwia wielokrotny odczyt danych w niej zapisanych. W związku z tym, wgląd w pamięć tej kasy rejestrującej stanowi wiarygodny sposób uzyskania dowodu transakcji, która ma podlegać korekcie. Jednak po skardze kasacyjnej organu, NSA postanowił skierować do TSUE pytanie prejudycjalne o następującej treści:

„Czy przepisy Dyrektywy VAT oraz zasady neutralności, proporcjonalności oraz równego traktowania należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie praktyce krajowych organów podatkowych w zakresie, w jakim nie dopuszcza ona – z powołaniem się na brak krajowej podstawy prawnej i bezpodstawne wzbogacenie – korekty wartości podstawy opodatkowania i podatku należnego, jeżeli sprzedaż towarów i usług konsumentom z zawyżoną stawką VAT zarejestrowana została za pomocą kasy rejestrującej i potwierdzona paragonami fiskalnymi, a nie fakturami VAT, przy niezmienionej w wyniku tej korekty cenie (wartość brutto sprzedaży)?”

Co stwierdził Trybunał?

TSUE wskazał, że uniemożliwienie podatnikowi korekty w sytuacji, gdy jego działalność nie wiąże się z wystawianiem faktur, ale wydawaniem samych paragonów, bez uwzględnienia możliwości dokonania pełnej i dokładnej korekty deklaracji VAT z wykorzystaniem w szczególności danych zapisanych w pamięci kasy rejestrującej narusza zasadę skuteczności. Trybunał zaznaczył także, że podatnik, stosując wyższą stawkę VAT (zgodnie z zaleceniem organu), znalazł się niewątpliwie w mniej korzystnej sytuacji niż jego bezpośredni konkurenci, którzy zastosowali obniżoną stawkę VAT w wysokości 8% – czy to z powodu konieczności ustalenia wyższej ceny usługi, czy też z powodu konieczności obniżenia marży.

TSUE wskazał jednak, że z orzecznictwa Trybunału wynika, że prawo Unii zezwala krajowemu systemowi prawnemu na odmowę zwrotu nienależnie pobranych podatków, jeśli prowadzi to do bezpodstawnego wzbogacenia osób mających do niego prawo. W konsekwencji zaznaczył, że organy podatkowe mogą odmówić zwrotu, jeśli stwierdzą, że „ciężar finansowy podatku nienależnie pobranego spoczywający na podatniku został w całości zneutralizowany”. Ocenę tej kwestii Trybunał pozostawił w gestii sądu krajowego.

Co to oznacza?

Wyrok jest niewątpliwie korzystny w części, w której Trybunał orzekł, że nie można pozbawiać podatnika prawa do skorygowania rozliczeń VAT w sytuacji, w której jego sprzedaż dokumentowana jest paragonem, a nie fakturą.

Jednakże nie wytrącił z rąk organów bardzo często stawianego w takich sytuacjach zarzutu bezpodstawnego wzbogacenia. Należy wiec spodziewać się, że organy w dalszym ciągu będą podnosić tę kwestię w sporach z podatnikami korygującymi swoje rozliczenia z tytułu sprzedaży paragonowej.

W takich sporach pomocna może okazać się wydana w tej samej sprawie opinia Rzecznik Generalnej Juliane Kokott z dnia 16 listopada 2023 r., w której Rzecznik podniosła między innymi, że z kolei w przypadku braku zwrotu, to po stronie Państwa dojdzie do bezpodstawnego wzbogacenia. Podkreśliła także, że ustalenie przez strony stałej ceny brutto, która nie uległa późniejszej zmianie (czy to na korzyść, czy na niekorzyść konsumenta) powinna wykluczyć per se bezpodstawne wzbogacenie podatnika. Szkoda, że Trybunał nie odzwierciedlił w wyroku stanowiska Rzecznik w tym zakresie.