Zakup bez VAT może wykluczyć stosowanie zwolnienia

Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok, w którym stwierdził, że zwolnienie z podatku VAT zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 2 można zastosować tylko wtedy, gdy wcześniejsze nabycie podlegało opodatkowaniu VAT (wyrok z 7 lutego 2025 r., sygn. I FSK 1566/21).

Czego dotyczyła sprawa?

Z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej wystąpił podatnik, którego przedmiotem działalności są usługi finansowe, zwolnione od VAT. Podatnik nabył w celach inwestycyjnych nieruchomość niezabudowaną od osób fizycznych. Transakcja nie podlegała VAT. Spółka nie dokonała żadnych zmian w nieruchomości, nie ulepszała jej oraz nie zabudowała. Chcąc sprzedać nieruchomość, wystąpiła z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej, w którym zadała pytanie, czy może skorzystać ze zwolnienia od VAT opisanego w art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT, zgodnie z którym od podatku zwalnia się dostawę towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Zarówno organ podatkowy, jak i na późniejszym etapie WSA w Warszawie, nie przyznały racji spółce. Sprawa trafiła więc przed NSA.

Co stwierdził sąd?

NSA podzielił argumentację prezentowaną wcześniej przez WSA oraz Dyrektora KIS. Wskazał, że aby możliwe było skorzystanie ze zwolnienia w art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT konieczne jest, aby podatek przy nabyciu w ogóle wystąpił. Sytuacja, w której podatnik nie ma prawa do odliczenia VAT przy nabyciu, między innymi ze względu na to, że transakcja nie podlegała opodatkowaniu VAT i podatku do odliczenia nie było, nie uprawnia, zdaniem sądu, do zastosowania tego zwolnienia.

Dodatkowo, NSA podkreślił, że w sytuacji, w której nieruchomość została nabyta wyłącznie w celach inwestycyjnych nie można uznać, że była wykorzystywana do czynności zwolnionych. Sąd podkreślił, że aby zastosować zwolnienie konieczne jest, aby nieruchomość była przeznaczona do konkretnego użytku w ramach działalności gospodarczej, nie zaś jako swego rodzaju lokata kapitału.

Co to oznacza?

Nie jest to pierwszy tego typu wyrok. NSA orzekał w ten sposób już kilkukrotnie, przykładowo w wyrokach w sprawach o sygn. I FSK 307/16 oraz I FSK 627/12.

Z perspektywy podatnika takie orzeczenie może się wydawać nie do końca logiczne. Skoro na transakcji nie było VAT, to oczywistym jest, że nie było także prawa do odliczenia, a więc warunek postawiony w przepisie jest spełniony. Należy jednak przyjrzeć się sprawie z perspektywy wpływów do budżetu państwa. Ideą zwolnienia opisanego w art. art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT jest to, aby transakcja dotycząca danego towaru zasiliła już budżet państwa w postaci nieodliczonego VAT. Jeśli zaś VAT na danej transakcji w ogóle nie ma, skutek jest w zasadzie identyczny, jak w sytuacji, w której podatnik odliczyłby VAT – brak podatku w budżecie państwa. Nic więc dziwnego, że sądy właśnie w taki sposób podchodzą do kwestii stosowania tego zwolnienia.

Powyższy przepis ma dosyć niszowy charakter. Zwolnienie opisane w art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT jest przewidziane tylko dla wąskiej grupy podatników – tych, którzy w swojej działalności korzystają ze zwolnienia od VAT. Warto jednak pamiętać, że konstrukcja, którą w tym przypadku posługuje się ustawodawca, czyli uzależnienie pewnych konsekwencji od tego, że podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT, występuje także w innych przepisach.

Najprostszym przykładem takiego przepisu jest art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, zgodnie z którym darowizna towarów podlega opodatkowaniu, jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT od ich nabycia lub wytworzenia. Podobnie sytuacja wygląda przy wykorzystywaniu towarów przedsiębiorstwa do celów innych niż działalność gospodarcza (art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT).

Powyższy wyrok (oraz wcześniejsze, podobne) powinni mieć więc na uwadze wszyscy podatnicy, a nie tylko zwolnieni. Może się bowiem okazać, że chcąc dokonać darowizny jakiegoś towaru, podatnik będzie musiał taką darowiznę opodatkować, bo towar wcześniej nabył przykładowo od osoby fizycznej lub podatnika zwolnionego podmiotowo.