Podatnicy mogą odliczyć VAT także, gdy nie otrzymali faktury od nieuczciwego kontrahenta

WSA w Warszawie w wyroku z 8 grudnia 2023 r. (sygn. III SA/Wa 1473/23) stwierdził, że podatnik może odliczyć VAT nawet jeśli nie otrzymał faktury od nieuczciwego kontrahenta.

Czego dotyczyła sprawa?

Z wnioskiem o interpretację wystąpiła Spółka zajmująca się realizacją projektów budowlanych oraz wykonywaniem robót budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków. W ramach swojej działalności Spółka nabyła kilka nieruchomości – lokali mieszkalnych i zabudowanych działek. Po zrealizowaniu zaplanowanej przez Spółkę inwestycji, nieruchomości miały zostać przeznaczone przez Spółkę na potrzeby działalności gospodarczej w zakresie sprzedaży lokali mieszkalnych/najmu lokali niemieszkalnych (działalności opodatkowanej VAT).

Umowy sprzedaży były opodatkowane VAT i zostały zawarte w formie aktu notarialnego. W aktach notarialnych między innymi zawarto i) datę zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości; ii) numer repertorium, który w sposób jednoznaczny identyfikuje akt notarialny; iii) imiona i nazwiska/nazwy sprzedawców i Spółki oraz ich adresy; iv) datę dokonania dostawy (wydania) nieruchomości; v) szczegółowy opis nieruchomości będącej przedmiotem dostawy; vi) cenę nieruchomości netto; vii) właściwą stawkę VAT oraz kwotę podatku; viii) cenę nieruchomości brutto. Po zawarciu umów, nieruchomości zostały wydane Spółce.

Pomimo licznych prób, Spółka nie otrzymała od sprzedających faktur dokumentujących transakcje. W efekcie, Spółka nie odliczyła VAT naliczonego, poniesionego w związku z nabyciem nieruchomości.

We wniosku o interpretację Spółka zapytała, czy przysługuje jej prawo do odliczenia podatku naliczonego w związku z nabyciem nieruchomości od sprzedawców, wynikającego z umów sprzedaży (stanowiących faktury uprawniające spółkę do odliczenia wynikającego z nich VAT naliczonego). W swojej argumentacji Spółka powołała się na wyrok TSUE z dnia 29 września 2022 r. w sprawie C-235/21 (Raiffeisen Leasing), w którym TSUE wskazał, że umowa zbycia i leasingu zwrotnego może zostać uznana za fakturę, o ile zawiera wszystkie informacje niezbędne dla organów podatkowych do ustalenia, czy materialne przesłanki prawa do odliczenia zostały spełnione.

Dyrektor KIS uznał stanowisko Spółki za nieprawidłowe wskazując, że wyraźne oznaczenie dokumentu jako umowy uniemożliwia przyznanie mu waloru faktury, o której mowa w przepisach ustawy o VAT. Jeżeli zaś chodzi o wyrok TSUE, zdaniem organu znajduje on zastosowanie tylko w specyficznych sytuacjach. Zdaniem organu, z wyroku nie można wywodzić, że każda umowa, która zawiera wszystkie wymagane przepisami prawa informacje automatycznie zastępuje fakturę.

Co powiedział WSA?

WSA przyznał rację Spółce. W uzasadnieniu ustnym Sąd wskazał, że nie dostrzega żadnych przeszkód prawnych, aby Spółka odliczyła podatek naliczony wynikający z umowy sprzedaży nieruchomości. W niniejszej sprawie nie ma wątpliwości, że transakcja podlegała opodatkowaniu VAT, ale mimo uruchomienia przez Spółkę procedur mających przymusić sprzedawców do wystawienia faktur, Spółka nadal ich nie otrzymała (a upłynęło 2,5 roku). Zdaniem Sądu, Spółka nie powinna ponosić negatywnych konsekwencji dlatego, że sprzedawcy okazali się nierzetelni.

Sąd wskazał, że z brzmienia przepisów ustawy o VAT nie można wnioskować, że odliczenie VAT jest możliwe tylko z dokumentu nazwanego fakturą. Takiego wymogu prawnego nie ma od 2013 r. Najważniejsza jest tutaj treść dokumentu – powinny w nim znajdować się informacje wymagane dla faktur przez przepisy ustawy o VAT. Tym samym, Sąd uchylił interpretację Dyrektora KIS.

Co to oznacza dla podatników?

Wyrok niewątpliwie jest korzystny dla podatników. W obrocie gospodarczym zdarzają się sytuacje, w których nieuczciwi kontrahenci już po dokonaniu transakcji (i otrzymaniu płatności) próbują uniknąć wystawienia faktury. Brak faktury do tej pory w zasadzie przesądzał o niemożliwości odliczenia VAT naliczonego związanego z transakcją – konieczność posiadania faktury jest bowiem formalną przesłanką odliczenia VAT. Teraz, po wyroku WSA podatnicy zyskali mocny argument w sporach z organami podatkowymi dotyczącymi odliczenia. Trzeba tylko pamiętać, aby w umowie znalazły się wszystkie konieczne elementy przewidziane dla faktury w przepisach ustawy o VAT. Samo wskazanie, że transakcja podlega opodatkowaniu w określonej stawce VAT nie będzie wystarczające.

Należy jednak mieć na uwadze, że wyrok może także zostać wykorzystany przez organy podatkowe „przeciwko” podatnikom – w przypadku niewystawienia faktury (z różnych względów), organy mogą twierdzić, że VAT należny trzeba uregulować już na podstawie samej umowy.