Prawo do odliczenia VAT od wydatków na mieszkania dla pracowników

W wyroku z 12 grudnia 2023 r. (sygn. I FSK 281/23) NSA stwierdził, że podatnikom przysługuje prawo do odliczenia VAT od wydatków poniesionych na najem lokali mieszkalnych udostępnianych nieodpłatnie pracownikom.

Czego dotyczyła sprawa?

Z wnioskiem o interpretację wystąpiła Spółka, która nieodpłatnie udostępnia mieszkania pracownikom oddelegowanym z innych spółek należących do tej samej grupy kapitałowej. Aby zagwarantować pracownikom mieszkania, Spółka wynajmuje je od podatników VAT i otrzymuje z tego tytułu faktury.

Spółka zadała pytanie, czy jest zobowiązana naliczyć VAT z tytułu nieodpłatnego użyczenia mieszkań pracownikom oraz czy jest uprawniona do odliczenia VAT naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących nabycie usług najmu. Prezentując własne stanowisko, Spółka wskazała, że jej zdaniem nie jest zobowiązana do wykazania VAT należnego z tytułu użyczenia mieszkań, ponieważ te nieodpłatne usługi są związane z jej działalnością gospodarczą, a tym samym nie podlegają VAT. W tej części organ uznał stanowisko Spółki za prawidłowe. W odniesieniu do drugiego pytania, Spółka stanęła na stanowisku, że ma prawo do odliczenia VAT, ponieważ ponoszone przez nią wydatki są związane, choć nie bezpośrednio z jej działalnością opodatkowaną.

W tym zakresie organ nie zgodził się ze Spółką, odmawiając jej prawa do odliczenia VAT od tych wydatków. Zdaniem organu, skoro wynajęte mieszkanie służy wykonywaniu nieodpłatnego, nieopodatkowanego użyczenia, nie może być mowy o odliczeniu VAT. Nie ma znaczenia pośredni wpływ wydatków na czynności opodatkowane, skoro możliwa jest ich bezpośrednia alokacja do czynności nieopodatkowanych.

Sprawa trafiła do WSA w Łodzi, który w wyroku z dnia 24 listopada 2022 r. (sygn. I SA/Łd 690/22) nie zgodził się ze stanowiskiem organu i uchylił zaskarżoną interpretację. Finalnie sprawa trafiła przed NSA.

Co stwierdził Sąd?

NSA także przyznał rację Spółce. Sąd stwierdził, jak już z resztą podkreślił WSA, że przepisy ustawy o VAT dotyczące prawa do odliczenia nie ustawiają wymogu istnienia bezpośredniego związku zakupów z czynnościami opodatkowanymi. Zdaniem sądu, z brzmienia art. 86 ust. 1 ustawy o VAT nie można wyprowadzić zakazu odliczenia w sytuacji, w której związek wydatków z czynnościami opodatkowanymi ma jedynie charakter pośredni. W przeciwieństwie bowiem do ustawy o CIT, ustawa o VAT nie wprowadza podziału na koszty pośrednio i bezpośrednio związane z przychodami. Jako wydatki związane z działalnością opodatkowaną, dla celów VAT należy więc traktować w ten sam sposób wydatki związane z działalnością bezpośrednio, jak i pośrednio.

Wydatki na mieszkania dla pracowników zdaniem sądu bezsprzecznie są w sposób pośredni związane z główną działalnością Spółki, która podlega opodatkowaniu VAT. W konsekwencji Spółce powinno przysługiwać prawo do odliczenia VAT od tych wydatków.

Jakie to ma znaczenie?

W sytuacji, w której to Spółka jest stroną umowy najmu nieruchomości, którą następnie udostępnia swoim pracownikom, taka transakcja podlega opodatkowaniu VAT. Nie znajduje tutaj zastosowania zwolnienie przewidziane dla usług najmu dla celów mieszkaniowych. Zgodnie z jednolitą linią orzeczniczą, to zwolnienie może zostać zastosowane tylko, gdy najemcą jest osoba fizyczna. Najem Spółce, choć w praktyce na cele mieszkaniowe jej pracowników, wyklucza możliwość zastosowania tego zwolnienia.

Oznacza to, że w sytuacji, w której podmiotowi wynajmującemu mieszkania dla swoich pracowników odmawia się prawa do odliczenia VAT, to właśnie ten podmiot ponosi ciężar VAT – mimo, że wykonuje działalność opodatkowaną i ciężar VAT powinien ponosić ostateczny konsument oferowanych towarów czy usług.

Do niedawna właśnie tak było, ponieważ organy podatkowe i sądy administracyjne odmawiały w takiej sytuacji prawa do odliczenia VAT podatnikom. Wydaje się jednak, że jesteśmy świadkami kształtowania się nowej linii orzeczniczej – to już kolejny korzystny dla podatników wyrok w podobnej sprawie. Z pewnością upłynie jeszcze jakiś czas, zanim organy zaczną orzekać zgodnie z linią prezentowaną przez sądy. Na razie podatnikom, którzy chcą uzyskać w tym zakresie interpretację indywidualną pozostaje obrona swoich racji w sądzie. Budujące jest to, że pozytywne rozstrzygnięcie można uzyskać już na etapie WSA.