Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

20 maja 2023 r. weszły w życie przepisy nowelizujące ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów („Ustawa”). Zmiany w przepisach są skutkiem implementacji do polskiego porządku prawnego tzw. dyrektywy ECN+ (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1 z 11 grudnia 2018 r. mającej na celu nadanie organom ochrony konkurencji państw członkowskich uprawnień w celu skuteczniejszego egzekwowania prawa i zapewnienia należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego).

Zmiany wprowadzone nowelizacją są dość obszerne, jednak do głównych z nich można zaliczyć rozszerzenie odpowiedzialności za praktyki ograniczające konkurencję na spółki-matki, nowe zasady nakładania i wysokości kar oraz zmiany w procedurze kontroli i przeszukania u przedsiębiorcy.

1. Odpowiedzialność spółki-matki za praktyki ograniczające konkurencję

Do tej pory kara finansowa w wysokości do 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary groziła przedsiębiorcy bezpośrednio naruszającemu zakazy określone w Ustawie. Ponadto, kary w wysokość do 2 000 000 zł groziły osobie zarządzającej, która umyślnie dopuściła do naruszenia przez przedsiębiorcę takich zakazów.

Nowe przepisy wprowadzają możliwości ukarania także przedsiębiorcy wywierającego decydujący wpływ na przedsiębiorcę, który dopuścił się naruszenia oraz osoby zarządzające takim przedsiębiorcą.

Jak sprecyzowano w znowelizowanej Ustawie, wywieranie decydującego wpływu zachodzi w sytuacji, gdy między przedsiębiorcami istnieją takie powiązania ekonomiczne, prawne lub organizacyjne, których skutkiem jest wykonywanie lub dostosowywanie się przez przedsiębiorcę, na którego jest wywierany decydujący wpływ, do instrukcji udzielanych mu przez przedsiębiorcę wywierającego decydujący wpływ, w sposób ograniczający lub uniemożliwiający jego samodzielne zachowania na rynku. Domniemywa się, że przedsiębiorca wywiera decydujący wpływ, jeżeli jego udział w kapitale przedsiębiorcy, na którego wywiera on decydujący wpływ, przekracza 90%.

2. Pozostałe zmiany dotyczące kar

Nowelizacją wprowadzone zostały także okresowe kary pieniężne mające na celu skłonić przedsiębiorców do realizacji nałożonych na nich obowiązków. Ich wysokość może sięgać do 5% średniego dziennego obrotu przedsiębiorcy, osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, za każdy dzień opóźnienia.

W celu zaniechania stosowania praktyk naruszających konkurencję, nowe przepisy dają także Prezesowi UOKiK możliwość ingerencji w strukturę przedsiębiorcy lub przedsiębiorców (tzw. środki strukturalne). Oznacza to, że Prezes UOKiK będzie mógł w wyjątkowych sytuacjach ingerować w strukturę organizacyjną, kapitałową, lub personalną przedsiębiorcy.

Prezes UOKiK uzyskał kompetencje do nakładania kar finansowych na osoby fizyczne w przypadku nieudzielenia żądanych przez Prezesa UOKiK informacji, bądź udzielenia informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd.

W znowelizowanej Ustawie znalazł się szereg przepisów określających zasady i sposób egzekwowania kar nakładanych na związki przedsiębiorców.

Zmianie uległ również sposób ustalania niektórych kar pieniężnych przez zastąpienie ich maksymalnego określonego kwotowo pułapu, pułapem określonym jako procent obrotu. W przypadku naruszeń proceduralnych takich jak: podanie nieprawdziwych danych, nieudzielenie żądanych informacji bądź udzielenie informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd, uniemożliwianie lub utrudnianie rozpoczęcia lub przeprowadzenie kontroli albo przeszukania, niewykonywanie określonych decyzji, kwotę 50 000 000 euro zastąpiono odniesieniem do kwoty stanowiącej 3 % obrotu osiągniętego przez przedsiębiorcę w poprzednim roku obrotowym.

3. Procedura kontroli i przeszukania

W wyniku nowelizacji zmianie ulegnie procedura kontroli i przeszukania u przedsiębiorcy na wniosek Prezesa UOKiK. Przede wszystkim:

a) okres na rozpatrzenie przez Sąd wniosku o udzielenie zgody na przeprowadzenia przeszukania uległ wydłużeniu z 48 do 72 godzin;

b) sąd został zobligowany do podania zwięzłego uzasadnienia postanowienia o udzieleniu bądź odmowie udzielenia zgody na przeprowadzenie przeszukania;

c) przeszukiwany uzyskał uprawnienie do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu wyrażające zgodę na przeszukanie – w przypadku uwzględnienia zażalenia uzyskane w wyniku przeszukania dowody nie będą mogły zostać wykorzystane przez Prezesa UOKiK ani w postępowaniach prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów.

Nowelizacja wprowadziła również częściowe regulacje w zakresie legal professional privilege.

Co do zasady, jeżeli w toku kontroli kontrolowany oświadczy, że:

• ujawnione w toku kontroli pisma lub dokumenty zawierają pisemną komunikację między kontrolowanym a niezależnym od kontrolowanego adwokatem, radcą prawnym, prawnikiem z Unii Europejskiej, wytworzoną w celu realizacji prawa kontrolowanego do uzyskania ochrony prawnej w związku z przedmiotem postępowania prowadzonego przez Prezesa UOKiK, w toku którego jest przeprowadzana kontrola,
• zostały sporządzone wyłącznie w celu realizacji prawa kontrolowanego do uzyskania ochrony prawnej od osób, o których mowa powyżej, w związku z przedmiotem postępowania prowadzonego przez Prezesa UOKiK, w toku którego jest przeprowadzana kontrola,

kontrolujący będą mieli obowiązek pozostawienia tych pism lub dokumentów w miejscu kontroli. Jednocześnie kontrolujący będzie miał możliwość „pobieżnego zapoznania się” z takim dokumentem, w celu ustalenia autora, adresata, tytułu oraz przedmiotu pisma lub dokumentu oraz daty jego sporządzenia.

Wszelkie wątpliwości w tym zakresie rozstrzygał będzie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Liczne zmiany dotknęły również kwestii proceduralnych związanych z kontrolą i przeszukaniem u przedsiębiorcy, m.in. w zakresie możliwości prowadzenia czynności poza godzinami pracy przedsiębiorcy oraz kontynuowania czynności przeszukania w siedzibie UOKiK lub jego delegatury, a także udziału Policji.

4. Najważniejsze pozostałe zmiany

Pozostałe istotne zmiany obejmują m.in.

a) program łagodzenia kar (tzw. leniency) – w szczególności wyłączenie odpowiedzialności karnej wobec skutecznych wnioskodawców leniency;

b) wprowadzenie 5-letniej kadencji Prezesa UOKiK, z możliwością sprawowania tej funkcji przez 2 kadencje;

c) określenie zasad współpracy Prezesa UOKIK z organami ochrony konkurencji i konsumentów z innych państw członkowskich, w szczególności w zakresie wzajemnego egzekwowania kar pieniężnych.

5. Przepisy przejściowe

Do wniosków o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenie złożonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji oraz do praktyk ograniczających konkurencję zaniechanych przed dniem jej wejścia w życie będą znajdowały zastosowanie dotychczasowe przepisy Ustawy.

***

Zespół SSW Pragmatic Solutions na bieżąco monitoruje proces legislacyjny i projekty ustaw mogące wpłynąć na sposób zarządzania przedsiębiorstwem. Będziemy Państwa nadal informować o kolejnych istotnych zmianach w prawie.

W razie jakichkolwiek pytań, zachęcamy do kontaktu.