Alert: Bieg terminów procesowych zgodnie z Tarczą 1.0 i 3.0

W dniu 16 maja 2020 r. weszła w życie najnowsza Tarcza antykryzysowa, zwana Tarczą 3.0. Ustawodawca zdecydował się na uchylenie przepisów wprowadzonych tzw. Tarczą 1.0, zgodnie z którymi w czasie obowiązywania: (i) stanu zagrożenia epidemiologicznego oraz (ii) stanu epidemii, terminy sądowe i procesowe nie biegną. Jednakże, zarówno moment zawieszenia, jak i moment ponownego otwarcia biegu terminów budzi poważne wątpliwości.

Zawieszenie terminów

Tarcza 1.0 zawiesiła bieg terminów i wstrzymała otwarcie biegu terminów procesowych i sądowych „w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID”. Nie jest więc jednoznaczne, czy doszło do zawieszenia terminów od dnia wejścia w życie Tarczy 1.0., tj. od dnia 31 marca 2020 r., czy też z mocą wsteczną – tj. od dnia wprowadzenia stanu zagrożenia epidemiologicznego (od dnia 14 marca 2020 r.). Wątpliwości te potęguje sytuacja w Polsce, w której faktyczne utrudnienia i ograniczenia prawa do sądu (takie jak uniemożliwienie stronom przeglądania akt, zamknięcie biur podawczych, czy skrócenie godzin funkcjonowania poczty) nastąpiły przed wejściem w życie Tarczy 1.0., właśnie w związku z wprowadzeniem stanu zagrożenia epidemiologicznego.

Ponosi się, że w samo brzmienie Tarczy 1.0. wpisana została retroaktywność i należy uznać, że terminy zostały zawieszone już od dnia ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego (14 marca 2020 r.), nie zaś od dnia wejścia w życie Tarczy 1.0, tj. od dnia 31 marca 2020 r. Dezorientację pogłębiły Ministerstwo Sprawiedliwości i Ministerstwo Finansów, wydając dwie sprzeczne ze sobą interpretacje. Według Ministerstwa Sprawiedliwości, skoro w ustawie brak jasnego uregulowania w zakresie retroaktywnego zawieszenia terminów, uległy one zwieszeniu od 31 marca 2020 r. (https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/informacja-w-sprawie-wstrzymania-i-zawieszenia-terminow-procesowych). Z kolei według Ministerstwa Finansów, terminy nie biegną już od dnia wprowadzenia stanu zagrożenia epidemiologicznego, tj. od dnia 14 marca 2020 r. (https://www.gov.pl/web/gov/zawies-bieg-terminow-procesowych-i-sadowych).

Na marginesie, wskazać można że niedopatrzeniem ustawodawcy było również niewskazanie poprawnej jednostki chorobowej – w regulacji dotyczącej zawieszenia terminów w Tarczy 1.0 znalazł się COVID zamiast COVID-19. Może to prowadzić do kwestionowania skuteczności normy prawnej wynikającej z tego przepisu, a tym samym do prób podważenia skuteczności zawieszenia terminu.

Początek biegu terminów

Wątpliwości budzi również brzmienie najnowszej Tarczy 3.0. Pomimo że cały czas funkcjonujemy w stanie epidemii, ustawodawca zdecydował się na „odmrożenie” terminów procesowych. Oznacza to przywrócenie biegu terminów zawieszonych bądź rozpoczęcie biegu terminów, które nie otworzyły się z powodu wejścia w życie Tarczy 1.0.

Tym samym, ustawodawca uchylił przepisy zawieszające terminy sądowe i procesowe. Zgodnie z najnowszą regulacją – terminy w postępowaniach sądowych i egzekucyjnych zaczną biec „po upływie 7 dni od dnia wejścia w życie” Tarczy 3.0. Mimo pozornej jasności tej regulacji, ustawodawca znowu nie uniknął rozbieżności interpretacyjnych.

Wskazywane są różne daty, które należy przyjąć za pierwszy dzień biegu terminów:

(i)              23 maja 2020 r. (sobota);

(ii)             24 maja 2020 r. (niedziela);

(iii)            25 maja 2020 r. (poniedziałek).

Wydaje się, że zawieszone terminy kontynuują bieg, bądź rozpoczynają swój bieg w niedzielę 24 maja 2020 r., z zastrzeżeniem, że jeżeli został np. jedynie jeden dzień do upływu terminu, upłynie on w poniedziałek 25 maja 2020 r. Tarcza 3.0 została ogłoszona w Dzienniku Ustaw w dniu 15 maja 2020 r., a weszła w życie dnia 16 maja 2020 r. Okres 7 dni upływa zatem w dniu 23 maja 2020 r., a dnia następnego – 24 maja 2020 r. – terminy rozpoczną lub będą kontynuować swój bieg.

Przy czym podkreślić należy, że Ministerstwo Sprawiedliwości – wbrew literalnemu brzmieniu Tarczy 3.0. – stanęło na stanowisku, że bieg terminów rozpoczyna się już 23 maja 2020 r. (https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/bezpieczne-przywracanie-normalnej-pracy-sadow–tarcza-antykryzysowa-30-zaczyna-obowiazywac?fbclid=IwAR1–VsD3DzrIfcINS6H0_C_3AhJStWviVEZ0v2uE9fNynYl8k-d4vugQB4).

Jednocześnie, terminy które rozpoczęły swój bieg po wejściu w życie Tarczy 3.0, biegną na zasadach ogólnych, tj. od dnia następnego po doręczeniu stronie pisma procesowego.

Powyższe zagadnienia powodują niemały chaos nie tylko na poziomie sądów i stron postępowań, ale również wśród centralnych organów państwowych. O tym, jak rozumieć przepisy przesądzą teraz sądy. Różnice w dotychczasowych interpretacjach są dość duże i pozwalają na przygotowanie argumentacji zarówno za zawieszeniem biegu terminów od 14 marca 2020 r., jak i za brakiem retroaktywności zawieszenia. Także data ponownego otwarcia terminów budzi liczne wątpliwości. Z tych względów zalecamy szczególną ostrożność i możliwie jak najwcześniejsze składanie pism. Ponadto zapraszamy do konsultacji, celem przesądzenia kiedy doszło do otwarcia terminu na dokonanie czynności procesowej i czy należy składać wniosek o przywrócenie terminu, czy wystarczy samo dokonanie czynności.