Wprowadzenie stanu epidemii oraz projekt ustawy dotyczącej tzw. tarczy antykryzysowej

W piątek 20 marca 2020 r. ukazało się rozporządzenie Ministra Zdrowia wprowadzające na terenie Polski stan epidemii. Rozporządzenie częściowo odpowiedziało na wątpliwości pracodawców dotyczące kwarantanny osób powracających z zagranicy. Poniżej podsumowujemy najistotniejsze kwestie: 

• kwarantanna obejmująca osoby powracające z zagranicy została zrównana z kwarantanną nakładaną przez służby sanitarne; 
• pracownik odbywający kwarantannę ma obowiązek poinformować o tym pracodawcę zdalnie (mail, telefon, sms etc.); 
• po zakończeniu kwarantanny pracownik w terminie 3 dni roboczych powinien złożyć pracodawcy oświadczenie, które stanowi usprawiedliwienie nieobecności w pracy oraz podstawę wypłaty świadczeń za czas kwarantanny (wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy);  
• oświadczenie pracownika o odbyciu kwarantanny w uzasadnionych przypadkach może być zweryfikowane przez pracodawcę;  
• w/w zasady dotyczą obowiązkowej kwarantanny, która rozpoczęła się po 15 marca 2020 r. 

• wprowadzono dalsze ograniczenia w funkcjonowaniu punktów usługowo-handlowych (otwarte pozostają apteki, sklepy spożywcze, pralnie, stacje paliw). 

W ten weekend rząd przedstawił także projekt ustawy dotyczącej tzw. tarczy antykryzysowej. Projekt zostanie skierowany teraz na ścieżkę legislacyjną (Sejm – Senat – Prezydent). Niewykluczone, że na etapie prac legislacyjnych projekt ulegnie jeszcze zmianom, ale naszym zdaniem warto już teraz zapoznać się z kierunkiem, w którym rozwiązania antykryzysowe będą podążać.  

Poniżej przedstawiamy najważniejsze kwestie z punktu widzenia pracodawców: 

Przestój ekonomiczny, skrócony wymiar czasu pracy

Przedsiębiorcy:

• którzy na koniec 3. kwartału 2019 r. nie zalegali z zapłatą należności publicznoprawnych,
• w stosunku do których nie zachodzą przesłanki zgłoszenia wniosku o upadłość,

mają być uprawnieni do wprowadzenia przestoju ekonomicznego.

Dodatkowo, przedsiębiorcy którzy oprócz spełnienia w/w warunków zanotują spadek obrotów gospodarczych o:

• 15% w ciągu 2 kolejnych miesięcy przypadających po 1 stycznia 2020 r. w porównaniu do analogicznych miesięcy w 2019 roku, albo
• 25% z miesiąca na miesiąc w 2020 r.,

będą mogli wprowadzić skrócony czas pracy.

Przedsiębiorcy, którzy wprowadzą przestój ekonomiczny lub skrócą wymiar czasu pracy będą mogli ubiegać się o dofinansowanie do wypłat na rzecz osób zatrudnionych ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP).

Dofinansowanie ma przysługiwać na wypłaty m.in. dla pracowników oraz zleceniobiorców podlegających obowiązkowo składkom na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Wprowadzenie przestoju ekonomicznego lub skrócenie wymiaru czasu pracy powinno być uzgodnione ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników w terminie 2 dni od zgłoszenia takiego zamiaru przez pracodawcę. Po upływie tego terminu decyzję o wprowadzeniu przestoju lub skróceniu czasu pracy pracodawca będzie mógł podjąć samodzielnie.

Zatrudnieni objęci:

• przestojem ekonomicznym – mają za ten czas otrzymać wynagrodzenie obniżone max. do 50% i nie niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę oraz dofinansowanie z FGŚP w wysokości do 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę,
• skróconym wymiarem czasu pracy – mają za ten czas otrzymywać wynagrodzenie obniżone proporcjonalnie do czasu pracy, nie mniej jednak niż o 50% i nie niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę oraz dofinansowanie z FGŚP w wysokości do 50% ich wynagrodzenia, nie większe jednak niż 40% przeciętnego wynagrodzenia.

Oprócz wypłat dla osób zatrudnionych dofinansowanie ma obejmować także wartość składek na ubezpieczenia społeczne należnych od kwot dofinansowania.

Wstępnie na tę formę pomocy rząd przeznaczył 800 milionów złotych.

O przyznaniu dofinansowania decyduje kolejność wniosków.

Świadczenia będą przyznawane na okres do 3 miesięcy.

Nasz komentarz: Przedsiębiorcy, którzy rozważają wystąpienie z wnioskiem o dofinansowanie, powinni zwrócić uwagę na to, że o przyznaniu dofinansowań decydować będzie kolejność wniosków.

Uelastycznienie czasu pracy

Pracodawcy spełniający określone kryteria (istotny spadek obrotów, niezaleganie ze zobowiązaniami publicznoprawnymi) mają mieć możliwość:

• ograniczenia minimalnego nieprzerwanego odpoczynku pracownika – dobowego (8h zamiast 11h) i tygodniowego (32h zamiast 35h),
• wprowadzenia systemu równoważnego czasu pracy z możliwością wydłużenia dobowego czasu pracy do 12h przy wydłużonym do 12 miesięcy okresie rozliczeniowym (w porozumieniu ze związkami zawodowymi lub reprezentacją pracowników),
• stosowania mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę (w zakresie i przez czas uzgodniony w porozumieniu ze związkami zawodowymi lub reprezentacją pracowników).

Nasz komentarz: Propozycję oceniamy pozytywnie. Nie widzimy uzasadnienia, aby warunkiem do skorzystania z tych rozwiązań musiało być niezaleganie w regulowaniu zobowiązań publicznoprawnych. Wprowadzenie równoważnego czasu pracy powinno być możliwe na podstawie decyzji pracodawcy, bez konieczności uzgadniania z załogą.

Czasowe zwolnienie ze składek ZUS

Projekt nowelizacji ma być jeszcze uzupełniony o przepisy, na mocy których samozatrudnieni, zleceniobiorcy oraz mikrofirmy (do 9 osób zatrudnionych), którzy doznają istotnego spadku obrotów, mają być zwolnieni z obowiązku odprowadzania składek ZUS przez okres 3 miesięcy.

Nasz komentarz: To zwolnienie może być istotną ulgą, jednak krąg podmiotów uprawnionych powinien być zdecydowanie szerszy. Trzymiesięczny okres zwolnienia może okazać się niewystarczający.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy

• Dodatkowy zasiłek opiekuńczy ma przysługiwać osobom zwolnionym z obowiązku pracy w celu sprawowania osobistej opieki dzieckiem w wieku do lat 8 (albo lat 18, jeśli jest ono niepełnosprawne w stopniu znacznym lub umiarkowanym), jeśli z powodu COVID-19 zamknięty zostanie nie tylko żłobek, przedszkole czy szkoła, ale także gdy opieka nie będzie mogła być sprawowana przez nianię lub dziennego opiekuna.
• Zasiłek ma być wypłacany nie dłużej niż przez 14 dni, ale Rada Ministrów będzie mogła wydać rozporządzenie wydłużające ten okres.

Nasz komentarz: Możliwość pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego będzie prawdopodobnie wydłużona ponad 14 dni, co będzie korzystne dla pracowników.

Badania lekarskie

W okresie ogłoszonego stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego:

• zawieszony ma zostać obowiązek wykonywania okresowych i kontrolnych badań lekarskich „zwykłych” pracowników, a także badań lekarskich i psychologicznych kierowców oraz maszynistów;
• badania wstępne lub kontrolne będą mogły być wykonywane przez innych lekarzy niż lekarze medycyny pracy – takie badanie utraci ważność po upływie 30 dni od zakończenia stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego.

Dotychczasowe badania lekarskie, których ważność upłynęła po 7 marca 2020 r., mają zachować ważność, jednak nie dłużej niż do upływu 60 dni po zakończeniu stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego.

Nasz komentarz: Pracownicy, którym skończył się termin ważności badań, wyjątkowo będą mogli być dopuszczani do świadczenia pracy przez określony czas. Pracodawcy będą musieli pamiętać o zapewnieniu wykonania badań w terminie 60 dni od zakończenia stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego.

Dodatkowe świadczenie pieniężne dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców

W przypadku wysokich spadków obrotów (powyżej 30%) w wyniku COVID-19, starosta będzie mógł przyznać przedsiębiorcom dodatkowe świadczenia pieniężne w celu:

• dofinansowania wynagrodzeń pracowników oraz składek na ubezpieczenia społeczne z tego tytułu,
• pokrycia kosztów działalności gospodarczej przedsiębiorców, jeśli przedsiębiorca nie zatrudnia pracowników.

Wysokość świadczenia będzie wynosić od 50% do 90% minimalnego wynagrodzenia.

Świadczenie będzie wypłacane przez nie dłużej niż 3 miesiące (dla średnich przedsiębiorców) lub 6 miesięcy (dla mikro- i małych przedsiębiorców).

Nasz komentarz: Wysokość przyznanego świadczenia będzie ostatecznie korygowana o wartość otrzymanego wsparcia z innych środków publicznych (np. z uwagi na przestój ekonomiczny lub obniżenie wymiaru czasu pracy).

Świadczenie postojowe dla jednoosobowych przedsiębiorców oraz osób zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych

Świadczenie postojowe ma przysługiwać:

• jednoosobowym przedsiębiorcom, jeżeli spełnią określone kryteria, w tym m. in. jeżeli:
  • zawiesili prowadzenie działalności gospodarczej nie wcześniej niż 1 lutego 2020 r. albo
  • nie zawiesili prowadzenia działalności gospodarczej i odnotowali spadek przychodów w wysokości co najmniej 15% w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku w porównaniu do miesiąca wcześniejszego,
• osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych (tj. umowa agencyjna, umowa zlecenie, umowa o świadczenie usług, umowa o dzieło), jeżeli spełnią określone kryteria, w tym m. in. jeżeli:
  • umowa została zawarta nie później niż 1 lutego 2020 r. oraz
  • umówione wynagrodzenie wynosi co najmniej 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2020 r.

Osoba uprawniona będzie mogła wnioskować o jednorazowe świadczenie w wysokości 80% minimalnego wynagrodzenia w 2020 r. (2 080 zł brutto). W szczególnych przypadkach, na mocy decyzji Prezesa ZUS, świadczenie to będzie mogło być przyznane ponownie.

Warunkami do uzyskania pomocy są m.in.:

• złożenie odpowiedniego wniosku,
• nieprzerwany przestój w prowadzeniu działalności przez jednoosobowego przedsiębiorcę lub zleceniodawcę, z którym została zawarta umowa cywilnoprawna, spowodowany wystąpieniem COVID-19, przez co najmniej 30 dni przed miesiącem złożenia wniosku,
• niepodleganie ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu,
• nieuzyskanie w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku przychodu przewyższającego 300% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia brutto w 2020 r. (tj. 15 681 zł),
• w przypadku zleceniobiorców: nieotrzymanie przez zleceniodawcę, z którym zawarto umowę cywilnoprawną, pomocy na wypłatę wynagrodzeń w ramach innych rozwiązań przeciwdziałania negatywnym skutkom COVID-19.

Nasz komentarz: Uzyskanie świadczenia będzie wymagało od uprawnionego spełnienia wielu warunków. Kwota pomocy wydaje się stosunkowo niewielka.

Cudzoziemcy – wydłużenie ważności zezwoleń na pobyt oraz wiz, przedłużenie terminów

Zezwolenia na pobyt oraz wizy, których ważność upływa w okresie stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego, mają zostać przedłużone o 30 dni licząc od dnia zniesienia stanu zagrożenia epidemicznego oraz stanu epidemii (decyduje data późniejsza).

Analogicznie wydłużone mają być terminy na złożenie wniosków o wydanie zezwoleń na pobyt lub wizy.

Do przedłużenia ważności dokumentów pobytowych ma nie być wymagane wydanie nowych kart pobytu ani wiz.

Nasz komentarz: Proponowane przepisy są potrzebne, nie uwzględniają jednak problemu kończących się pozwoleń na pracę oraz oświadczeń o powierzeniu pracy cudzoziemcom, które również mogą wygasnąć w czasie stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego.

Obowiązek raportowania umów o dzieło

Od 2021 roku każdy płatnik składek (pracodawca) ma być zobowiązany do informowania ZUS o zawarciu każdej umowy o dzieło z: (i) osobą niebędącą pracownikiem płatnika (pracodawcy) lub (ii) osobą, która nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Termin na poinformowanie ZUS o zawarciu umowy o dzieło ma wynosić 7 dni od dnia zawarcia umowy.

Nasz komentarz: Zaproponowany, nowy obowiązek dla pracodawców wydaje się zbyt daleko idący i nieuzasadniony.

Infrastruktura krytyczna

W okresie ogłoszonego stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego pracodawcy prowadzący działalność polegającą na zapewnieniu funkcjonowania systemów i obiektów infrastruktury krytycznej (w tym energetyka, sieci teleinformatyczne, zaopatrzenie w wodę, stacje paliw) oraz ich podwykonawcy mogą w tym celu odpowiednio:

• zmienić systemy i rozkłady czasu pracy,
• zobowiązywać do pracy w godzinach nadliczbowych.

Pracodawca będzie zobowiązany zapewnić pracownikowi zakwaterowanie i wyżywienie niezbędne do realizacji obowiązków pracowniczych. Pracownik w tym czasie nie będzie mógł korzystać z urlopów, w tym urlopu na żądanie.

Nasz komentarz: Ograniczenia w zakresie korzystania z urlopów oraz dodatkowe obowiązki w zakresie zakwaterowania lub wyżywienia będą dotyczyć tylko wybranej grupy pracodawców.

Wydłużenie terminów na wdrożenie PPK

Wydłużeniu o 6 miesięcy mają ulec terminy na uruchomienie PPK przez pracodawców zatrudniających 50-249 osób:

• termin na uzgodnienie instytucji finansowej – do 27 września 2020 r. (zamiast do 24 marca 2020 r.),
• termin na zawarcie umowy o zarządzanie PPK (zakontraktowanie wybranej instytucji finansowej) – do 27 października 2020 r. (zamiast do 24 kwietnia 2020 r.),
• termin na zawarcie umowy o prowadzenie PPK (zapisanie pierwszych pracowników do PPK) – do 10 listopada 2020 r. (zamiast do 11 maja 2020 r.).

Nasz komentarz: Propozycja ważna i potrzebna. Uważamy, że w najbardziej krytycznym dla pracodawców okresie należałoby ponadto zawiesić obowiązek odprowadzania składek do PPK.

Ograniczenie zakazu handlu w niedziele

W okresie obowiązywania stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego oraz 30 dni po ich odwołaniu, zakaz handlu nie będzie obowiązywał w niedziele w zakresie rozładowywania, przyjmowania i ekspozycji towarów pierwszej potrzeby oraz powierzania pracownikom lub zatrudnionym wykonywania takich czynności.

Nasz komentarz: Proponowane rozwiązanie jest dobrym pomysłem – utrzymanie ciągłości dostaw i zaopatrzenia sklepów jest priorytetowe. Wątpliwości może budzić interpretacja pojęcia „towary pierwszej potrzeby”. Docelowo trzeba będzie rozważyć zniesienie lub ograniczenie zakazu handlu w niedziele w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom COVID-19 dla całej gospodarki.

Polityki wynagrodzeń w spółkach giełdowych

Przesunięciu ma ulec termin przyjęcia polityk wynagrodzeń członków zarządów oraz rad nadzorczych w spółkach giełdowych. Nowy termin to 31 sierpnia 2020 roku.

Nasz komentarz: Proponowana zmiana będzie bardziej przydatna wówczas, gdy jednocześnie dojdzie do wydłużenia terminu na odbycie zwyczajnych walnych zgromadzeń (zgodnie z projektowanym art. 15zze). W przeciwnym razie polityki wynagrodzeń w praktyce i tak będą poddawane pod głosowanie zwykle do 30 czerwca 2020 roku, tj. do upływu 6 miesięcy po zakończeniu „standardowego” roku obrotowego.

 Wsparcie dla niektórych placówek w okresie zawieszenia działalności

Projekt przewiduje wsparcie m.in. dla:

• zakładów aktywności zawodowej (rekompensata wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników),
• warsztatów terapii zajęciowej (utrzymanie dofinansowania z PFRON),
• centrów / klubów integracji społecznej (utrzymanie dofinansowania i świadczeń integracyjnych),
• ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi (utrzymanie dotacji),
• żłobków, klubów dziecięcych, dziennych opiekunów (utrzymanie dotacji z programu „MALUCH+”).

Nasz komentarz: Wsparcie dla tych szczególnych form działalności jest w pełni uzasadnione i konieczne.