Mikroplastik – makroproblem. Rozporządzenie Unii Europejskiej i nowe obowiązki już teraz

Od 16 grudnia 2025 r. zastosowanie ma już część przepisów rozporządzenia 2025/2365 w sprawie zapobiegania stratom granulatu z tworzyw sztucznych w celu ograniczenia zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku. Jeszcze więcej obowiązków oczekuje na zastosowanie.

Już w 2019 r. doradcy naukowi Komisji Europejskiej sygnalizowali, że istnieją w tym zakresie „poważne powody do obaw i przedsięwzięcia środków ostrożności”. Po sześciu latach przyjęto wreszcie przepisy dążące do całkowitej eliminacji strat granulatu z tworzyw sztucznych („granulat TS”).

Rozporządzenie jest bezpośrednio stosowane również w Polsce. O czym zatem warto wiedzieć?

W pigułce

Już teraz instalacje i przewoźnicy muszą zapewnić unikanie strat granulatu TS oraz podejmować natychmiastowe działania ograniczające w przypadku wystąpienia straty.
Po upływie 6 miesięcy od opublikowania norm zharmonizowanych podmioty i przewoźnicy powinni szacować ilość strat granulatu zgodnie ze znormalizowaną metodyką.
Na wzór hierarchii postępowania z odpadami, wprowadzona zostanie hierarchia priorytetów w postępowaniu z granulatem TS i mikroplastikiem.
Od 17 grudnia 2027 obowiązywać będą wymogi w zakresie sporządzania planu zarządzania ryzykiem, procedury na wypadek awarii oraz obowiązki certyfikacyjne, ewidencyjne i informacyjne.
W przypadku naruszenia nowych obowiązków należy spodziewać się

Kogo dotyczy?

Rozporządzenie ma zastosowanie wyłącznie do podmiotów gospodarczych:

wykonujących w UE operacje obejmujące granulat TS w ilości równej lub wyższej niż 5 ton w poprzednim roku kalendarzowym;
użytkujących w UE instalacje do czyszczenia pojemników i zbiorników na granulat TS;
przewożących w UE granulat TS (przewoźnicy);
załadowców, operatorów, agentów i kapitanów statków morskich opuszczających port UE lub zawijających do portu UE i przewożących granulat TS w kontenerach (do tych podmiotów stosowane od 17 grudnia 2028 r.).

Podstawy i definicje

Nowe rozporządzenie adresuje problem zanieczyszczenia środowiska mikroplastikiem przede wszystkim poprzez środki mające na celu zapobieganie stratom granulatu TS. Warto zatem w pierwszej kolejności odwołać się do wprowadzonych w tym zakresie definicji:

granulat TS oznacza masę materiału zawierającego polimery (niezależnie od kształtu, formy lub rozmiaru tego materiału), który jest wykorzystywany do formowania produktów z tworzyw sztucznych, bez względu na jego rzeczywiste zastosowanie;
wydostanie się oznacza jednorazowe uwolnienie się lub długotrwałe uwalnianie się tego granulatu na zewnątrz pierwotnego zabezpieczenia w granicach instalacji lub w obrębie środków transportu;
strata oznacza jednorazowe uwolnienie się lub długotrwałe uwalnianie się tego granulatu do środowiska na jakimkolwiek etapie łańcucha dostaw, poza granice instalacji lub na zewnątrz środków transportu przewożących ten granulat.

Unikanie strat

Przede wszystkim, na podmioty użytkujące lub kontrolujące instalacje oraz na przewoźników nałożono obowiązek zapewniania unikania strat granulatu TS. W przypadku wystąpienia straty, podmioty mają zaś podjąć natychmiastowe działania w celu ograniczenia oraz usunięcia skutków tych strat – zgodnie z praktykami zrównoważonymi środowiskowo.

Przepis ten ma zastosowanie od 16 grudnia 2025 r.

Hierarchia postępowania z mikroplastikiem

Podmioty gospodarcze, w tym przewoźnicy, nie później niż od 17 grudnia 2027 r., powinni stosować następującą hierarchię priorytetów:

zapobieganie wydostawaniu się granulatu;
powstrzymanie dalszego wydostawania się granulatu, aby nie dopuścić do strat;
usuwanie skutków po wydostaniu się lub stracie granulatu.

Informacja i ewidencja

Od 17 grudnia 2027 r. podmioty gospodarcze będą obowiązane powiadamiać właściwe organy o każdej instalacji, którą użytkują, kontrolują, lub mają decydujące uprawnienia ekonomiczne co do jej technicznego funkcjonowania. W tym zakresie należało będzie również wskazać, czy w instalacji tej granulat TS objęty jest operacjami w ilościach poniżej, czy też powyżej progu 1 500 ton rocznie. Obowiązek powiadamiania obejmie też wszelkie przypadki wystąpienia znaczących zmian względem wcześniejszych powiadomień.

Przewoźnicy będą zaś zawiadamiać organy o ich udziale w transporcie granulatu TS w Unii oraz wykorzystywanym środku transportu przed wykonaniem po raz pierwszy tego transportu.

Wymagane będzie także prowadzenie ewidencji rocznych szacunkowych ilości strat i całkowitej ilości granulatu TS objętego operacjami.

Plan zarządzania ryzykiem

Rozporządzenie wprowadzi obowiązek sporządzenia planu zarządzania ryzykiem dla każdej instalacji, uwzględniając jej charakter, wielkość i skalę działalności. Plan ten, zgodnie z załącznikiem I, powinien zawierać przede wszystkim (1) liczbę ton granulatu TS objętych operacjami rocznie, (2) wskazanie miejsc w obrębie instalacji, w których może dojść do wydostania się lub strat granulatu TS, (3) roczną ocenę ilości, które wydostały się z tych miejsc oraz ilości strat, (4) opis opakowań i wyposażenia oraz procedur służących zapobieganiu stratom i wydostaniu się granulatu TS.

W planie należało będzie również określić jedną szczególną rolę członka personelu odpowiedzialnego za rejestrowanie, badanie i działania następcze w związku z wydostaniem się i stratami granulatu TS.

Plany zarządzania ryzykiem będą udostępniane publiczne za pośrednictwem stron internetowych właściwych organów.

Certyfikacja

Nowe obowiązki przewidziano także w zakresie certyfikowania operacji obejmujących granulat TS, w tym przede wszystkim:

duże przedsiębiorstwa – do 17 grudnia 2027 r., a następnie co 3 lata,
średnie przedsiębiorstwa – do 17 grudnia 2028 r., a następnie co 4 lata;
małe przedsiębiorstwa – do 17 grudnia 2030 r.;

powinny uzyskać certyfikat potwierdzający spełnienie wymagań określonych w załączniku I.

Zgodność w drodze pozwoleń

Do decyzji państw pozostawiono możliwość zwolnienia podmiotów z części obowiązków, w tym obowiązku uzyskania certyfikatu, pod warunkiem, że użytkowanie instalacji podlega obowiązkowi uzyskania pozwolenia, które poprzedzono lub poddano przeglądowi w zakresie granulatu TS, a instalacja podlega regularnym kontrolom w ramach których badane jest oddziaływanie wydostawania się i strat granulatu.

Z obowiązków tych mogą również zostać zwolnione podmioty, które zarejestrowane są w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS).

Awarie i wypadki

Bez uszczerbku dla dyrektywy 2004/35/WE ws. szkód w środowisku, w razie wystąpienia awarii lub wypadku powodującego straty granulatu TS mające wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko, od podmiotów gospodarczych i przewoźników będzie wymagane:

w stosownych przypadkach natychmiastowe poinformowanie służb ratunkowych;
natychmiastowe podjęcie wszelkich możliwych środków mających na celu zminimalizowanie skutków dla zdrowia ludzi lub dla środowiska;
podjęcie środków mających na celu zapobieżenie dalszym awariom lub wypadkom;
niezwłoczne, nie później niż 30 dni po wystąpieniu awarii lub wypadku, przekazanie właściwym organom informacji co do (1) szacowanych ilości strat, (2) przyczyn strat, (3) podjętych środków.

Stosowanie powyższych procedur powinno zostać zapewnione nie później niż od 17 grudnia 2027 r.

Sankcje i kary

Rozporządzenie samo w sobie nie przewiduje sankcji za naruszenia – regulację w tym zakresie pozostawiono państwom członkowskim. Wiadomo jednak, że sankcje te będą obejmować przede wszystkim administracyjne kary pieniężne oraz powinny należycie uwzględniać m.in. charakter, wagę i skalę naruszenia, jego powtarzalność oraz populację lub środowisko, na które naruszenie wpłynęło.

Podsumowanie

Rozporządzenie 2025/2365 wprowadza nową jakość w zakresie ochrony środowiska i odpowiedzialności przedsiębiorców za straty granulatu z tworzyw sztucznych. Poza obowiązkami mającymi zastosowanie już dziś, przedsiębiorcy powinni rozpocząć przygotowania do wdrożenia nowych obowiązków, w szczególności w zakresie wyposażenia, technologii, planowania, dokumentowania, szkolenia personelu czy procedur awaryjnych.

W razie potrzeby, z przyjemnością wesprzemy Państwa w dostosowaniu do nadchodzących zmian.