Konsekwencje utrudniania przeszukania oraz udzielania Prezesowi UOKiK nieprawdziwych informacji

W ostatnim czasie coraz więcej słyszy się o prowadzonych przez UOKiK przeszukaniach u przedsiębiorców.
Za utrudnianie przeszukania Prezes UOKiK nałożył kary w wysokości 10 mln zł na Euro-net oraz 1 mln zł na Jura Poland. Niezależnie od kar z tego tytułu, takie zachowania personelu ostatecznie nie uchroniły przedsiębiorców i ich managerów od odpowiedzialności oraz kar finansowych za nielegalne porozumienia. Łączna wysokość kar nałożona przez Prezesa UOKiK na wszystkich zamieszanych w zmowę przedsiębiorców (w tym Jura Poland i Euro-net) wyniosła ponad 66 mln zł. Ukarana została także prezes zarządu Jura Poland.
Prezes UOKiK wydał również decyzję, w której ukarał Dell za udzielenie nieprawdziwych informacji w trakcie trwania postępowania wyjaśniającego.

Konsekwencje utrudniania przeszukania

Na przedsiębiorcy ciąży generalny obowiązek nieutrudniania przeszukania. Oznacza to również, że przedsiębiorca musi powstrzymać się od wszelkich działań mogących przeszkodzić otrzymaniu przez Prezesa Urzędu pełnego dostępu do danych, w tym nie może usuwać danych z telefonów, laptopów oraz innych nośników danych używanych do celów służbowych.
W szczególności za uniemożliwianie lub utrudnianie rozpoczęcia lub przeprowadzenia przeszukania Prezes UOKiK może uznać:

• uniemożliwianie lub utrudnianie wejścia do pomieszczeń w miejscu przeszukania, np. przez odmowę lub opóźnianie udostępnienia przeszukującym kluczy lub kart wejściowych;
• odmowę lub opóźnianie udostępnienia przeszukującym materiałów i innych przedmiotów żądanych przez przeszukujących;
• ukrywanie lub niszczenie przedmiotów, np. dokumentów, dysków twardych, itd.;
• dokonywanie zmian w informacjach lub naruszanie ich integralności, np. modyfikowanie treści żądanych przez przeszukujących dokumentów;
• naruszenie taśm nałożonych przez przeszukujących w celu zabezpieczenia dostępu do pomieszczeń lub rzeczy;
• przedstawianie nieprawdziwych informacji lub informacji wprowadzających w błąd, w szczególności w kontekście struktury organizacyjnej przedsiębiorcy i podziału pracy między pracowników przeszukiwanego przedsiębiorcy.

Za utrudnianie przeprowadzenia przeszukania Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości do 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Ponadto, Prezes Urzędu może nałożyć na osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy karę pieniężną w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli osoba ta umyślnie albo nieumyślnie uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie przeszukania.

Sprawy Euro-net, Jura oraz Dell

O konsekwencjach wynikających z utrudniania przeszukania mogły się niedawno przekonać spółki Euro-net oraz Jura Poland. Pracownicy obu tych spółek, po otrzymaniu informacji o rozpoczęciu przeszukania, usunęli wiadomości z komunikatora WhatsApp zainstalowanego na ich telefonach wykorzystywanych do celów służbowych. Prezes UOKiK uznał, że mogło to utrudnić zebranie dowodów na niedozwolone porozumienie, w efekcie którego nabywcy ekspresów Jura mogli płacić drożej za te produkty.

W uzasadnieniu obu decyzji Prezes UOKiK wskazał, że działania osób wykonujących pracę w strukturze przeszukiwanego przedsiębiorcy są tożsame z działaniami samego przedsiębiorcy. Ponadto podkreślił, że to przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za działanie wszystkich osób pozostających w sferze jego wpływu, a także za dyscyplinę i organizację pracy w swoim zakładzie. Również sposób zorganizowania przedsiębiorstwa na wypadek przeszukania pozostaje wyłącznie wewnętrzną sprawą przedsiębiorcy, przy czym przedsiębiorca nie powinien podejmować działań utrudniających przebieg przeszukania.

Dodatkowo Prezes UOKiK zwrócił uwagę, że przepisy nie wymagają, aby działanie przedsiębiorcy zakwalifikowane jako utrudnianie odniosło skutek, tj. rzeczywiście wpłynęło negatywnie na przebieg przeszukania. Dla przypisania odpowiedzialności nie ma znaczenia np. okoliczność, że Prezes Urzędu wszedł w posiadanie materiału dowodowego, który mógłby uzyskać także z aparatu telefonicznego, wykorzystywanego w celach służbowych przez inne osoby.

Za utrudnianie przeszukania Prezes UOKiK nałożył kary w wysokości 10 mln zł na Euro-net oraz 1 mln zł na Jura Poland. Spółki złożyły w tej sprawie odwołanie do sądu, sprawa jest w toku.

Prezes UOKiK wydał również decyzję, w której ukarał Dell za udzielenie nieprawdziwych informacji w trakcie trwania postępowania wyjaśniającego. Spółka wprowadziła Prezesa UOKiK w błąd odpowiadając na pytania dotyczące przedsiębiorców, którzy wystąpili do Dell o ofertę dla tego samego klienta. Pomimo skierowania aż trzech wezwań w tym zakresie, spółka trzykrotnie przedstawiła Prezesowi UOKiK nieprawdziwe i wprowadzające w błąd informacje dotyczące przedsiębiorców, którym Dell nie przedstawił ofert cenowych oraz przyczyn nieprzedstawienia tych ofert.

W związku z powyższym, Prezes Urzędu nałożył na Dell karę w wysokości 6 mln zł.

Należy przy tym pamiętać, że utrudnianie przeszukania, a także udzielanie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji stanowi odrębną podstawę do nałożenia kary i nie wpływa na wysokość kary (nie obniża jej) nałożonej na przedsiębiorcę w przypadku stwierdzenia zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję. Jednocześnie, z uwagi na sposób prowadzenia przeszukań („nalot o świcie” prowadzony jednocześnie u wszystkich/kilku podejrzanych przedsiębiorców) takie działania często nie odnoszą oczekiwanego skutku, a jedynie pogarszają sytuację przedsiębiorcy.

Świadczyć może o tym chociażby sprawa Jura Poland i jej dystrybutorów, w której pomimo utrudniania przeszukania, Prezesowi UOKiK udało się zgromadzić materiał, wskazujący na to, że przedsiębiorcy uzgodnili minimalne ceny odsprzedaży ekspresów Jura oraz akcesoriów do nich. W efekcie przez 10 lat ceny ekspresów Jura nie były ustalane samodzielnie przez sprzedawców w warunkach uczciwej konkurencji. Łączna wysokość kar nałożona przez Prezesa UOKiK na wszystkich zamieszanych w zmowę przedsiębiorców (w tym Jura Poland i Euro-net) wyniosła ponad 66 mln zł. Ukarana została także prezes zarządu Jura Poland, którą organ ochrony konkurencji uznał za bezpośrednio odpowiedzialną za niedozwolone ustalenia.

Jak możemy pomóc?

Ważnym narzędziem pozwalającym ograniczyć ryzyko związane z ewentualnym naruszeniem prawa przez przedsiębiorcę są regularne szkolenia. Mają one nie tylko na celu zwrócenie uwagi uczestników na ryzyka związane z naruszeniem prawa konkurencji (często identyfikowane przez managerów dopiero dzięki aktywnemu udziałowi podległych im pracowników w szkoleniu), ale także pomagają wypracować odpowiednie wzorce postępowania na wypadek przeszukania lub kontroli.

Przywiązujemy szczególną wagę, aby szkolenie miało wymiar praktyczny i w możliwie dużym stopniu odzwierciedlało specyfikę działalności przedsiębiorcy. Wychodzimy bowiem z założenia, że warunkiem powodzenia programów compliance jest odpowiednia świadomość pracowników i współpracowników, którzy stosują takie programy w praktyce.