Net Zero Industry Act – zdecydowany krok w stronę zielonej Europy

Komisja Europejska przedstawiła założenia nowego rozporządzenia – Net Zero Industry Act, które ma stanowić część Europejskiego Zielonego Ładu. Celem jest, aby w perspektywie 2030 roku czterdzieści procent wdrażanych technologii bezemisyjnych było produkowanych wewnątrz Unii Europejskiej.

Projekty strategiczne 

Głównym założeniem rozporządzenia jest stworzenie prostszych i bardziej przewidywalnych ram prawnych dla przemysłu bezemisyjnego w Unii Europejskiej. W tym celu planuje się wprowadzenie kategorii projektów strategicznych (net-zero strategic projects). Do tego katalogu weszłyby przede wszystkim:

• instalacje fotowoltaiczne do produkcji prądu i ciepła;
• instalacje wiatrowe na lądzie;
• przedsięwzięcia energetyki odnawialnej offshore;
• baterie, magazyny energii;
• pompy ciepła;
• przedsięwzięcia geotermiczne;
• wychwyt i składowanie CO₂;
• technologie przyłączeniowe.

Pewne ułatwienia projekt przewiduje także dla energetyki atomowej oraz instalacji wykorzystujących paliwa alternatywne, jednak nie będą one uznane za projekty strategiczne przemysłu bezemisyjnego.

Uproszczony proces inwestycyjny

Dla realizacji projektów z powyższych kategorii, spełniających ponadto wymogi wskazane w rozporządzeniu (m.in. stosowanie rozwiązań niskoemisyjnych i zamkniętego obiegu) zakłada się znaczące ułatwienia w postaci zmniejszenia obciążeń administracyjnych, uproszczenia postępowań oraz skrócenie terminów przyznawania pozwoleń.

Decyzje inwestycyjne miałyby być wydawane w ciągu maksymalnie 9 miesięcy dla przedsięwzięć o rocznej zdolności produkcyjnej poniżej 1 GW albo 12 miesięcy dla przedsięwzięć o większej zdolności. Projekty bezemisyjne niespełniające dodatkowych kryteriów również mogłyby liczyć na skrócenie procesu inwestycyjnego – jednak odpowiednio do 12 albo 18 miesięcy. Postępowania odwoławcze oraz sądowe i sądowo-administracyjne miałyby być natomiast traktowane jako pilne.

W ślad za środkiem przyjętym w grudniu ubiegłego roku w rozporządzeniu Rady (UE) 2022/2577 ws. uproszczeń dla OZE, projekt zakłada również traktowanie przedsięwzięć przemysłu bezemisyjnego jako inwestycji leżących w nadrzędnym interesie publicznym. Takie rozwiązanie umożliwi złagodzenie procedury ważenia interesów prywatnych i publicznych na korzyść inwestorów – zwłaszcza w postępowaniach uwzględniających ocenę oddziaływania na środowisko.

Nowe obowiązki sektora wydobywczego

Projektowane rozporządzenie zakłada osiągnięcie do 2030 r. rocznej zdolności zatłaczania CO₂ w składowiskach znajdujących się na terytorium Unii Europejskiej na poziomie co najmniej 50 Mt. W osiągnięcie tego progu mieliby być zaangażowani wszyscy przedsiębiorcy posiadający koncesje na poszukiwanie i rozpoznawanie lub wydobycie węglowodorów, w zakresie proporcjonalnie odpowiadającym ich udziałowi w unijnej produkcji ropy naftowej i gazu ziemnego.

W tym celu przewiduje się nałożenie na przedsiębiorców z sektora wydobywczego obowiązku przedłożenia Komisji Europejskiej planu realizacji swojego wkładu w unijny cel w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia. Do akceptowanych przez organy europejskie środków realizacji wkładu miałoby należeć rozwijanie własnych lub wspólnych projektów składowania CO₂ lub zawieranie umów o składowanie z podmiotami zewnętrznymi. Z wykonania planu przedsiębiorcy mieliby składać Komisji roczne sprawozdania.

Państwa członkowskie zostałyby natomiast zobowiązane do upublicznienia wszystkich danych geologicznych dotyczących wyeksploatowanych obszarów górniczych w celu ułatwienia realizacji inwestycji w zakresie podziemnego składowania dwutlenku węgla.

Rozwiązania ustrojowe

Projekt przewiduje ponadto zobowiązanie państw członkowskich do powołania organu krajowego o charakterze one stop shop, który miałby koordynować wdrożenie ułatwień dla projektów strategicznych. Ułatwienia dla przemysłu bezemisyjnego miałyby być również uwzględniane na poziomie planowania i zagospodarowania przestrzennego.

Co szczególnie istotne, wejście w życie rozporządzenia w obecnym kształcie wpłynie również na prawo zamówień publicznych oraz przeprowadzanie aukcji – poprzez nałożenie obowiązku uwzględniania przesłanek zrównoważonego rozwoju jako jednego z kryteriów postępowania.

Ciekawym rozwiązaniem jest również planowane wprowadzenie tzw. piaskownicy legislacyjnej, czyli umożliwienie państwom członkowskim przyjmowania „eksperymentalnych” aktów prawnych pozwalających na rozwój innowacyjnych technologii bezemisyjnych w kontrolowanym środowisku przed wprowadzeniem ich na rynek. Dostęp do piaskownicy miałby być priorytetowy dla małych i średnich przedsiębiorców.

Podsumowanie

Warto zauważyć, że w przeciwieństwie do wspomnianego rozporządzenia tymczasowego dla OZE z grudnia 2022 roku, niniejszy projekt miałby w założeniu wejść na stałe do systemu prawnego Unii Europejskiej. Proponowane rozporządzenie NZIA stanowi zatem dużo bardziej zdecydowany krok w stronę urzeczywistnienia Europejskiego Zielonego Ładu. Oczywiście, jego wejście w życie uzależnione jest na ten moment od decyzji Parlamentu Europejskiego.