Alert – Nowelizacja “ustawy odległościowej” – kluczowe zmiany w inwestycjach w lądowe farmy wiatrowe

8 lutego 2023 roku Sejm uchwalił nowelizację ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych potocznie zwaną „ustawą odległościową”. Poniżej podsumowujemy najistotniejsze zmiany regulacji.  

Cel nowelizacji   

Nowelizacja ma odblokować budowę farm wiatrowych w Polsce, dzięki czemu możliwa będzie produkcja taniej i czystej energii elektrycznej. Nie można zapominać też o tym, że rozwój odnawialnej energetyki był też jednym z uzgodnień z Komisją Europejską w sprawie uruchomienia dla Polski Krajowego Planu Odbudowy. 

Zmiana zasady 10H  

Nowelizacja wprowadza szereg zmian, jednak najważniejsza z nich dotyczy określenia minimalnej odległości elektrowni wiatrowej od zabudowań, w szczególności budynków mieszkalnych, która zastąpiłaby aktualne kryterium 10H (czyli 10-krotność wysokości wieży i łopaty wirnika w najwyższym położeniu od zabudowy mieszkalnej).  

Pierwotnie ustawa w wersji, w której rząd skierował ją do Sejmu określała tę odległość na 500 m. Był to swego rodzaju konsensus między rządem a środowiskiem z branży OZE. W toku prac sejmowej komisji ds. energii, w wyniku złożonej poprawki odległość ta została zwiększona do 700 m. W takim brzmieniu ustawa została uchwalona przez Sejm i przekazana do Senatu.  

Branża OZE, a także wielu ekspertów podkreśla, że minimalna odległość wiatraków od zabudowań na poziomie 700 metrów nie pozwala na wykorzystanie pełnego potencjału obszarów odpowiednich do rozwoju elektrowni wiatrowych. 

20 lutego 2023 roku Senackie komisje: Gospodarki Narodowej i Innowacyjności, Nadzwyczajna do spraw Klimatu oraz Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej poparły nowelizację ustawy odległościowej, ale zaproponowały również swoje poprawki. Dwie główne to:  

• przywrócenie odległości 500 m jako minimalnej odległości, w jakiej od budynków mieszkalnych lub z funkcją mieszkalną można pod pewnymi warunkami zlokalizować elektrownię wiatrową.  

• przywrócenie możliwości budowy elektrowni wiatrowych w miejscach, w których dopuszczały to plany zagospodarowania przestrzennego, aktualne i obowiązujące w momencie wejścia w życie ustawy odległościowej w 2016 roku. W dotychczasowym brzmieniu ustawa zakazywała budowy, jeżeli lokalizacja, przewidziana w miejscowym planie zagospodarowania, nie spełniała warunków ustawowych. 

Farmy wiatrowe a MPZP 

Nowelizacja ustawy odległościowej przewiduje, że nowe elektrownie wiatrowe będą mogły być lokalizowane wyłącznie na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Określenie odległości minimalnej pomiędzy 10-krotnością maksymalnej wysokości turbiny, a odległością 700 m (lub 500 m w brzmieniu zaproponowanym przez Senat) obowiązującą dla budynków mieszkalnych będzie odbywało się na podstawie m.in. wyników przeprowadzonej w ramach przygotowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (SOOŚ). 

W ramach SOOŚ analizie poddawany jest m.in. wpływ emisji hałasu na otoczenie i zdrowie mieszkańców. W przypadku miejscowych planów, które przewidują lokalizację elektrowni wiatrowej odstąpienie od SOOŚ nie będzie możliwe.  

Zasada 10H pozostanie w mocy w odniesieniu do parków narodowych, a w przypadku rezerwatów przyrody odległość ta będzie wynosiła 500 m. W przypadku innych form ochrony przyrody odległość ma zostać określona w decyzji środowiskowej wydawanej na potrzeby realizacji inwestycji z uwzględnieniem parametrów konkretnej instalacji. W dalszym ciągu będzie obowiązywał zakaz lokalizacji elektrowni wiatrowych na terenach parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i obszarów Natura 2000. 

Pozostałe zmiany 

Warto również zwrócić uwagę, że nowelizacja ustawy odległościowej wprowadza inne zmiany, które deweloperzy nowych projektów farm wiatrowych powinni uwzględnić planując przedsięwzięcie:  

• 10% mocy zainstalowanej farmy wiatrowej dla lokalnej społeczności 

Nowelizacja wprowadza wymóg, by inwestor realizujący budowę elektrowni wiatrowej zapewnił co najmniej 10% mocy zainstalowanej przedmiotowej farmy wiatrowej dla mieszkańców gminy. Pobieranie tej energii przez lokalną społeczność ma się opierać na nowej instytucji „prosumenta wirtualnego” wprowadzonej do Ustawy o odnawialnych źródłach energii (uOZE).  

Nowelizacja Ustawy odległościowej wprowadza procedurę przekazania mocy 10% mocy mieszkańcom: 

– Po otrzymaniu stosowanego powiadomienia wójt, burmistrz albo prezydent miasta publicznie ogłasza informację o możliwości objęcia udziału w mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej, określając formę, miejsce i termin składania zgłoszeń objęcia udziału w mocy zainstalowanej; 

– Mieszkaniec gminy będzie mógł zgłosić chęć objęcia udziału w mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej nie większego niż 2 kW na każdy własny punkt poboru energii;  

– Co ważne, objęcie udziału w mocy zainstalowanej jest odpłatne, a ostateczny koszt jaki powinien ponieść zainteresowany mieszkaniec gminy będzie stanowić iloczyn obejmowanych kW oraz stawki kosztu budowy 1 kW realizowanej farmy wiatrowej; Przy czym powyższa stawka kosztu nie będzie mogła wykraczać ponad maksymalną kwotę wynikającą z ustawowo określonej formuły; 

– Inwestor powinien zawrzeć z zainteresowanymi mieszkańcami gminy, którzy obejmują odpłatnie udział w mocy zainstalowanej, umowę o współpracy między prosumentami wirtualnymi na okres 15 lat od dnia uruchomienia elektrowni wiatrowej. Umowa powinna być zgodna z wymogami określonymi szczegółowo w uOZE. 

Zapewnienie minimalnego udziały mieszkańców gminy w realizowanej farmie wiatrowej będzie obowiązkowe od 2 lipca 2024 roku., czyli od dnia, w którym zaczną obowiązywać przepisy uOZE dotyczące prosumentów wirtualnych. 

• Usługi O&M świadczone przez podmioty wpisane do publicznego rejestru 

Nowelizacja ustawy odległościowej wprowadza nowy wymóg, by czynności i przeglądy serwisowe elementów technicznych elektrowni wiatrowej były realizowane jedynie przez przedsiębiorców wpisanych do publicznego rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Dozoru Technicznego. Prezes UDT przed dokonaniem wpisu będzie weryfikował, czy dany przedsiębiorca ma stosowne uprawnienia do wykonywania czynności i przeglądów serwisowych elementów technicznych elektrowni wiatrowych, w tym dysponowania odpowiednio wykwalifikowanym personelem. Wpis do rejestru będzie ważny przez 5 lat od dnia jego dokonania. 

Na podmiot zarządzający elektrownią wiatrową, która nie jest serwisowana przez firmy wpisane do rejestru, będzie mogła być nałożona kara w wysokości co najmniej 10 000 zł i nie wyższej niż 5% przychodu / przychodu wynikającego z działalności koncesjonowanej ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. 

Nowelizacja przewiduje 12-miesięczny okres przejściowy od dnia wejścia w życie ustawy, w ciągu którego przedsiębiorcy świadczący usługi serwisowe powinni uzyskać wpis do rejestru ale w międzyczasie byliby nadal uprawnieni do prowadzenia działalności do momentu uzyskania wpisu.  

Senat zaplanował prace nad ustawą na posiedzeniu zwołanym na 21 i 22 lutego. Regulacja ostatecznie trafi jeszcze do Sejmu.