Prezydent podpisał nowelę ustawy o odnawialnych źródłach energii: analiza ekspertów SSW

Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz innych ustaw (dalej: „Nowelizacja”). W ramach parlamentarnego procesu legislacyjnego Sejm przyjął większość poprawek Senatu, poza poprawką zmierzającą do odrzucenia bezprzetargowego trybu dzierżawy gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Ostatnim krokiem będzie ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw.

Nowelizacja przedłuża wsparcie poprzez system aukcyjny do 2047 roku. Ustawa znacząco wpływa na obowiązki koncesyjne przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie małych instalacji poprzez zwiększenie progu łącznej mocy zainstalowanej w małych instalacjach. Zmieniony został również sposób określania łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej instalacji OZE. Wszystkie istotne zmiany zawarte w ustawie zostały opisane poniżej.

1. Przedłużenie wsparcia w ramach systemu aukcyjnego, FIT, FIP

Nowelizacja przedłuża możliwość przeprowadzania aukcji do 31 grudnia 2027 roku, podczas gdy w świetle obowiązujących przepisów jest to możliwe tylko do 31 grudnia 2021 r.

Nowelizacja przedłuża również datę końcową korzystania z systemu aukcyjnego do 31 grudnia 2047 roku. W aktualnym stanie prawnym w przypadku wygrania aukcji przez wytwórcę energii elektrycznej z OZE, 15-letni okres wsparcia trwa nie dłużej niż do dnia 30 czerwca 2039 r.

Ustawodawca wydłużył również okres obowiązywania systemów FIT (feed-in-tariff) oraz FIP  (feed-in-premium) do 31 grudnia 2047 r.

Zmiany przedłużające okres obowiązywania systemu wsparcia wejdą w życie od dnia wydania pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej o zgodności pomocy publicznej przewidzianej w nowelizacji z rynkiem wewnętrznym.

2. Zmiany w zakresie rozliczania dodatniego salda

Ponadto, zmianie ulegną zasady rozliczania dodatniego salda – zarówno w zakresie terminu do złożenia wniosku o pokrycie ujemnego salda oraz w zakresie okresu kompensacji dodatniego salda.

[Termin na złożenie wniosku o pokrycie ujemnego salda] Na podstawie obowiązującej ustawy OZE sprzedawca zobowiązany lub wytwórca w instalacji o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej o niż 500 kW, którego oferta wygrała aukcję, przekazuje Zarządcy Rozliczeń S.A. wniosek o pokrycie ujemnego salda wraz ze sprawozdaniem miesięcznym (oraz inne wymienione w ustawie informacje) w terminie 10 dni po zakończeniu miesiąca. Powyższy termin zostanie przedłużony do 15 dnia po zakończeniu miesiąca.

[Rozliczanie dodatniego salda] Obecnie, w przypadku powstania dodatniego salda, które nie może zostać rozliczone do końca okresu wsparcia, jest ono zwracane Zarządy Rozliczeń w sześciu równych miesięcznych ratach, począwszy od końca ostatniego miesiąca, w którym zakończył się okres wsparcia. Oznacza to, że dodatnie saldo powinno zostać zwrócone po upływie maksymalnie 15 lat kalendarzowych od rozpoczęcia okresu wsparcia.

Zgodnie z Nowelizacją, dodatnie saldo powinno zostać całkowicie rozliczone do końca danego okresu każdych pełnych trzech lat kalendarzowych. W przeciwnym wypadku, jest ono zwracane Zarządy Rozliczeń w terminie 6 miesięcy od zakończenia danego okresu każdych pełnych trzech lat kalendarzowych.

Powyższa zmiana obejmie również wytwórców, którzy już korzystają z systemu aukcyjnego, co może negatywnie wpłynąć na uzyskane finansowanie.

Zmiana dotycząca terminu złożenia wniosku do Zarządcy Rozliczeń S.A. wejdzie w życie po 14 dniach od dnia ogłoszenia ustawy. Pozostałe zmiany dot. rozliczania salda obowiązywać będą po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia.

3. Zwiększenie progu łącznej mocy zainstalowanej w małych instalacjach z 500 kW do 1 MW

Działalność gospodarcza w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii jest działalnością regulowaną i wymaga uzyskania stosownej koncesji albo wpisu do rejestru wytwórców wykonujących działalność w zakresie małych instalacji – w zależności od łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej danej instalacji.

Na mocy Nowelizacji podniesiono górne progi łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej z 500 kW do 1 MW oraz mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu z 900 kW do 3 MW dla małych instalacji odnawialnego źródła energii. Zmiana ta skutkować będzie mniej formalistycznym obowiązkiem uzyskania wpisu do rejestru wytwórców wykonujących działalność w zakresie małych instalacji w miejsce dotychczasowego obowiązku uzyskania koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej z OZE. Podniesienie progów może korzystnie wpłynąć na czas trwania procesu inwestycyjnego oraz ułatwić korzystanie z systemów wsparcia, np. z premii gwarantowanej dla małych jednostek kogeneracji

Wytwórcy energii elektrycznej w małej instalacji, którzy w dniu wejścia w życie Nowelizacji posiadają ważne koncesje na wytwarzania energii elektrycznej z OZE, zostaną wpisani z urzędu do rejestru wytwórców energii w małej instalacji.

4. Definicja mocy zainstalowanej elektrycznej

W 2016 oraz 2017 roku Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, z uwagi na pojawiające się wątpliwości interpretacyjne związane ze stosowaniem pojęcia mocy zainstalowanej elektrycznej, wydał stanowiska dotyczące wyjaśniania powyższego terminu (informacja nr 44/2016 oraz nr 60/2017). Ustawodawca postanowił uregulować tę kwestię na poziomie ustawowym.

Nowelizacja wprowadza do obrotu prawnego nową definicję legalną  „mocy zainstalowanej elektrycznej instalacji odnawialnego źródła energii”, która oznacza łączną moc znamionową czynną:

a) zespołu urządzeń służących do wytwarzania energii elektrycznej – zespołu prądotwórczego, podaną  przez  producenta  na  tabliczce znamionowej,  a w przypadku jej braku, moc znamionową czynną tego  zespołu  określoną  przez  jednostkę  posiadającą  akredytację Polskiego Centrum Akredytacji – w przypadku instalacji odnawialnego  źródła  energii  wykorzystującej  do  wytwarzania  energii elektrycznej biogaz lub biogaz rolniczy,

b) generatora, modułu fotowoltaicznego  lub  ogniwa  paliwowego podaną przez producenta na tabliczce znamionowej – w przypadku instalacji innej niż wskazana w lit. a.

Uregulowanie definicji w ustawie będzie miało istotne znaczenie przy kwalifikowaniu działalności w zakresie danej instalacji OZE na podlegającą wpisowi tzw. do rejestru małych instalacji lub podlegającą obowiązkowi koncesyjnemu. Moc zainstalowana jest jednym z kluczowych parametrów w systemie aukcyjnym, który determinuje właściwy koszyk aukcyjny.

Zdaniem ustawodawcy zastosowane rozwiązanie jest zgodne ze stosowaną dotychczas praktyką.

Jednakże, przedstawiciele branży energetycznej negatywnie oceniają nowy sposób określania łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej instalacji OZE poprzez powiązanie jej z łączną mocą znamionową czynną podaną przez producenta na tabliczce znamionowej generatora, modułu fotowoltaicznego lub ogniwa paliwowego. Dotychczas, przeważająca część operatorów sieci dystrybucyjnych określała moc przyłączeniową w umowach o przyłączenie do sieci na podstawie mocy znamionowej inwerterów (w przypadku elektrowni fotowoltaicznych) oraz turbin (w przypadku elektrowni wiatrowych), co jest standardowym parametrem dla tego typu przyłączy.

5. Sposób określania ilości oraz wartości energii elektrycznej, która będzie mogła zostać sprzedana w drodze aukcji

W obecnie obowiązującym stanie prawnym Rada Ministrów określa w drodze rozporządzenia, do 31 października każdego roku, maksymalną ilość i wartość energii elektrycznej z OZE, która może zostać sprzedana w drodze aukcji w następnym roku kalendarzowym.

W uchwalonej przez parlament Nowelizacji przyjęto, że Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, maksymalne ilości i wartości energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, które mogą zostać sprzedane w drodze aukcji w poszczególnych następujących po sobie latach kalendarzowych 2022–2027. Istotnym rozwiązaniem zapewniającym pewność wsparcia jest ograniczenie w zakresie zmiany wolumenu na przyszłość. Rada Ministrów będzie mogła wyłącznie zwiększyć przewidzianą ilość i wartość energii na poszczególne lata. Przy wydawaniu rozporządzenia Rada Ministrów kierować się ma m.in. polityką energetyczną, bezpieczeństwem energetycznym oraz celami gospodarczymi i społecznymi.

6. Ułatwienia w zakresie budowy m.in. instalacji nadachowych oraz instalacji PV do 1 MW – zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Nowelizacja wprowadza istotne ułatwienie dla inwestorów w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Jeżeli na obszarze gminy przewiduje się wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy zainstalowanej większej niż 500 kW, a także ich stref ochronnych związanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu, w studium ustala się ich rozmieszczenie, z wyłączeniem:

1) wolnostojących urządzeń fotowoltaicznych, o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 1000 kW zlokalizowanych na gruntach rolnych stanowiących użytki rolne klas V, VI, VIz i nieużytki;

2) urządzeń innych niż wolnostojące.

Ustawa definiuje również pojęcie “urządzeń innych niż wolnostojące”, jako urządzenia techniczne zamontowane na budynku.

Obecnie art. 10 ust. 2a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym mówi o źródłach energii o mocy zainstalowanej przekraczającej 100 kW. Dodatkowo ustawa nie przewiduje żadnych wyłączeń w tym zakresie.

Powyższe oznacza, że obecna regulacja uniemożliwiała posadowienie urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW bez odpowiedniego uwzględnienia w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego danej gminy. Nowelizacja modyfikuje próg mocy urządzeń OZE i dopuszcza budowę wolnostojących urządzeń fotowoltaicznych o mocy do 1 MW na słabej jakości gruntach rolnych oraz urządzeń na dachach budynków (już bez progów mocy), niezależnie od tego czy w studium zostały wyznaczone tereny pod inwestycje w zakresie OZE.

Zastosowanie takiego rozwiązania może pozytywnie wpłynąć na stosowanie odnawialnych źródeł energii przez przedsiębiorców nie tylko z branży energetyki, ale również innych gałęzi przemysłu. Jak zauważa ustawodawca zmiana w ustawie może pozytywnie wpłynąć na gospodarkę przestrzenną. Zastosowanie instalacji PV może stanowić alternatywę dla zagospodarowania terenów poprzemysłowych, pogórniczych oraz słabej jakości gruntów rolnych, a także dachów wszelkich obiektów budowlanych m.in. w urządzenia nadachowe oraz BIPV.

7. Bezprzetargowy tryb dzierżawy gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa

W ramach Nowelizacji wprowadzono zmianę w ustawie o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, zgodnie z którą spółki kapitałowe lub grupy kapitałowe prowadzące działalność w sektorach energii elektrycznej, ropy naftowej oraz paliw gazowych, których mienie zostało ujawnione w jednolitym wykazie obiektów, instalacji, urządzeń i usług wchodzących w skład infrastruktury krytycznej, będą mogły dzierżawić w trybie bezprzetargowym grunty wchodzące w Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w celu budowy, modernizacji lub rozbudowy urządzeń lub instalacji związanych z wytwarzaniem energii elektrycznej.

Dzierżawione grunty mają służyć utrzymywaniu funkcjonalności obiektów infrastruktury krytycznej. Zdaniem ustawodawcy nowelizacja umożliwi spółkom kapitałowym, prowadzącym inwestycje w energię odnawialną, szybszą realizację wyznaczonego w Polsce celu polegającego na zwiększeniu produkcji energii odnawialnej.

Jednakże według brzmienia przepisu nieruchomość będzie mogła zostać oddana w dzierżawę na cele infrastruktury związanej z wytwarzaniem energii elektrycznej niezależnie od źródeł jego pochodzenia.

Wejście w życie (Vacatio legis)

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem poniższych przepisów: