Nadchodzą ważne zmiany dla przedsiębiorców wynikające z implementacji dyrektywy AML V

Dnia 12 stycznia 2021 r. Rada Ministrów zajęła się projektem ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: „Projekt”). Rozszerza on katalog obowiązków instytucji obowiązanych.

Jaki jest cel Projektu?

Głównym celem Projektu jest implementacja przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniającej dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE[1] znanej także pod nazwą „Dyrektywa V AML”.

Głównymi celami Dyrektywy V AML jest lepsze zabezpieczenie relacji z państwami trzecimi wysokiego ryzyka oraz transakcji wykonywanych przy użyciu walut wirtualnych, ograniczenie wykorzystania anonimowych instrumentów przedpłaconych, usprawnienie wymiany informacji między podmiotami obowiązanymi i organami uprawnionymi oraz zwiększenie transparentności informacji o beneficjentach rzeczywistych.

Jakie podmioty zostaną dotknięte zmianami?

Projekt obejmie krąg instytucji obowiązanych z art. 2 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu[2] (dalej: „Ustawa”). Należy przy tym zauważyć, że zostaje on również w jej ramach rozszerzony o przedsiębiorców:

świadczących w ramach prowadzonej podstawowej działalności gospodarczej lub zawodowej usługi obejmujące porady w sprawach podatkowych;
prowadzących handel dziełami sztuki lub występujących w charakterze pośredników w handlu dziełami sztuki, w tym gdy handel taki jest prowadzony przez galerie sztuki i domy aukcyjne, jeżeli wartość transakcji lub szeregu powiązanych transakcji wynosi co najmniej 10 000 EUR oraz przechowujących dzieła sztuki, prowadzących handel dziełami sztuki lub występujących w charakterze pośredników w handlu dziełami sztuki, gdy działalność taka prowadzona jest przez wolne porty, jeżeli wartość transakcji lub szeregu powiązanych transakcji wynosi co najmniej 10 000 EUR.

Co przewiduje Projekt?

Po pierwsze, istotne z punktu widzenia przedsiębiorców zmiany dotyczą stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, które pozwalają na identyfikację oraz weryfikację tożsamości klienta oraz beneficjenta rzeczywistego, a także bieżący monitoring przeprowadzanych transakcji w celu określenia finalnego poziomu ryzyka przypisanego danemu klientowi.

Podmioty obowiązane będą musiały stosować środki bezpieczeństwa finansowego nie tylko wobec nowych klientów, ale również wobec obecnych klientów, gdy:

doszło do zmiany uprzednio ustalonego charakteru lub okoliczności stosunków gospodarczych,
danych dotyczących klienta lub beneficjenta rzeczywistego albo
jeśli instytucja obowiązana była w ciągu danego roku kalendarzowego zobowiązana do skontaktowania się z klientem w celu weryfikacji informacji dotyczących beneficjentów rzeczywistych, w szczególności gdy obowiązek taki wynikał z przepisów ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami[3].

Wystarczyć może zatem najmniejsza zmiana w wyżej wskazanym zakresie, aby zainicjować obowiązek zastosowania wszystkich przewidzianych w Ustawie środków bezpieczeństwa, co było już przedmiotem krytyki ze strony Rady Legislacyjnej w opinii z 29 maja 2020 r.[4].

Po drugie, Projekt przewiduje rozszerzenie zakresu podmiotów objętych obowiązkiem zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji. Poza spółkami prawa handlowego zaliczać się do nich będą m.in. trusty, spółki partnerskie, europejskie zgrupowania interesów gospodarczych, spółki europejskie, spółdzielnie (w tym europejskie), stowarzyszenia podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego oraz fundacje.

Po trzecie, zaostrzono zasady stosowania środków bezpieczeństwa finansowego w odniesieniu do klientów pochodzących z państw trzecich wysokiego ryzyka. Rozumie się przez to podmioty, które zostały zidentyfikowane przez Komisję Europejską w akcie delegowanym, przyjętym na podstawie art. 9 Dyrektywy IV AML. Zmiany przewidują stosowanie wzmożonych środków, w postaci gromadzenia dodatkowych informacji wskazanych w art. 1 pkt 18) Projektu, zmieniającym art. 44 ust. 1 Ustawy, w przypadku stosunków gospodarczych lub transakcji z klientami pochodzącymi z państw trzecich wysokiego ryzyka.

Po czwarte, katalog okoliczności, które przemawiają za stosowaniem wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego, w związku podwyższonym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, rozszerzono o sytuacje:

powiązania stosunków gospodarczych lub transakcji okazjonalnej z ropą naftową, bronią, metalami szlachetnymi, produktami tytoniowymi, artefaktami kulturowymi, kością słoniową, gatunkami chronionymi lub innymi przedmiotami o znaczeniu archeologicznym, historycznym, kulturowym i religijnym lub o szczególnej wartości naukowej;
powiązania stosunków gospodarczych lub transakcji okazjonalnej z klientem będącym obywatelem państwa trzeciego i ubiegającym się o prawo pobytu lub obywatelstwo w państwie członkowskim, w zamian za transfery kapitałowe, nabycie nieruchomości lub obligacji skarbowych lub inwestycje w podmioty o charakterze korporacyjnym w danym państwie członkowskim.

Po piąte, w Projekcie podkreślono również, że instytucje obowiązane nie powinny przy weryfikacji tożsamości klienta bazować wyłącznie na informacjach zawartych w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (dalej „CRBR”). Stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego powinno być zawsze poprzedzone oceną ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu opisaną w art. 33 Ustawy, przy uwzględnieniu, w szczególności, informacji takich jak:

rodzaj klienta;
obszar geograficzny;
przeznaczenie rachunku;
rodzaj produktów, usług i sposobów ich dystrybucji;
poziom wartości majątkowych deponowanych przez klienta lub wartości przeprowadzonych transakcji;
cel, regularność lub czas trwania stosunków gospodarczych.

Dodatkowo, przewidziano narzędzia umożliwiające reakcję w przypadku braku współpracy ze strony beneficjenta rzeczywistego. Temu celowi ma służyć dokumentowanie wszystkich utrudnień związanych z uzasadnionymi czynnościami podejmowanymi w celu weryfikacji tożsamości beneficjenta rzeczywistego oraz obciążenie beneficjenta rzeczywistego obowiązkiem dostarczenia podmiotowi obowiązanemu wszystkich informacji oraz dokumentów niezbędnych do zgłoszenia informacji o beneficjencie rzeczywistym i jej aktualizacji w CRBR.

Po szóste, pojawiają się także nowe obowiązki rejestrowe w zakresie podmiotów świadczących usługi wymiany walut pomiędzy walutami wirtualnymi a fiducjarnymi oraz działających na rzecz spółek i trustów.

Uwagi końcowe

Projekt w następnej kolejności zostanie przekazany do Sejmu, gdzie zostanie rozpatrzony przez komisje w ramach trzech czytań i poddany pod głosowanie. Można przewidywać, że w najszybszym wariancie przebiegu procesu legislacyjnego nowa ustawa wejdzie w życie za około dwa miesiące.

Prawidłowa implementacja wyżej wskazanych zmian, po poznaniu ich ostatecznego kształtu, jest kluczowa z perspektywy instytucji obowiązanych, które powinny przewidzieć wprowadzenie lub dostosowanie obowiązujących procedur zapewniających zgodność z Ustawą. Zaniechanie takich działań może kosztować, gdyż przykładowo brak wypełnienia obowiązku zgłoszenia informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji może skutkować nałożeniem kary do wysokości 1 000 000 zł.

Warto również zaznaczyć, że w niedługim czasie Polskę będzie czekała konieczność kolejnej transpozycji przepisów unijnych do prawa krajowego w związku z tzw. Dyrektywą VI AML[5], która przewiduje zastosowanie środków prawnokarnych.

Z Projektem można zapoznać się TUTAJ

[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniająca dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE (Dz. U. UE. L. z 2018 r. Nr 156, str. 43).

[2] Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 971 z późn. zm.).

[3] Ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 343 z późn. zm.).

[4] https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12330901/12666707/12666710/dokument451861.pdf

[5] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1673 z dnia 23 października 2018 r. w sprawie zwalczania prania pieniędzy za pomocą środków prawnokarnych (Dz. U. UE. L. z 2018 r. Nr 284, str. 22).