Koronawirus a stosunki z wierzycielami finansowymi i restrukturyzacja

Stan zagrożenia epidemicznego COVID-19 ma ogromy wpływ na wiele branż i z pewnością odbije się na stosunkach przedsiębiorców dotkniętych skutkami obecnej sytuacji z podmiotami udzielającymi finansowania zewnętrznego. Należy pamiętać, że szczególnie w warunkach podwyższonego ryzyka na całym rynku podmioty finansujące mogą podejmować działania mające na celu zabezpieczenie ich interesów nie tylko w przypadku braku spłaty kolejnej raty kredytu czy zapłaty kuponu odsetkowego obligacji, ale już także na wcześniejszym etapie.

Umowy kredytowe

Z wyjątkiem najprostszych umów o kredyt obrotowy, każda umowa kredytowa zawiera kowenanty finansowe, tj. testowane w określonych odstępach (miesięcznie, kwartalnie, rocznie) poziomy wskaźników finansowych, które powinny być utrzymywane przez kredytobiorcę w okresie finansowania. Najczęściej spotykane kowenanty to wskaźniki dźwigni (najczęściej w formie dług netto/EBITDA) i wskaźniki obsługi długu (DSCR – stosunek wolnych przepływów pieniężnych do sumy płatności na rzecz wierzycieli, lub ICR, gdzie brane pod uwagę są tylko płatności odsetkowe). W sytuacji, w której dojdzie do gwałtownego spadku przychodów przy niemożności obniżenia kosztów w tym samym tempie, przedsiębiorcy będą mierzyć się z ryzykiem naruszenia kowenantów finansowych, szczególnie w przypadku krótszych okresów testowania.

Spadające ceny aktywów mogą także wpłynąć na wycenę zabezpieczeń. Wiele umów kredytowych (szczególnie w przypadku finansowań w branży nieruchomości) zawiera obowiązek utrzymywania określonego stosunku wartości zadłużenia do wartości przedmiotu zabezpieczenia (LtV). Szczególnie w przypadku kredytów nieamortyzowanych lub z bardzo długim okresem amortyzacji, spadek cen aktywów inwestycyjnych może doprowadzić do trudności w utrzymaniu oczekiwanego przez bank poziomu LtV.

Gwałtowne pogorszenie warunków rynkowych sprzyja także wystąpieniu innych stanów uznawanych za naruszenie umowy kredytowej (tzw. przypadków naruszenia). Przypadkami naruszenia mogą być między innymi:

• opóźnienie w płatnościach na rzecz banku,
• zawieszenie lub wstrzymanie istotnej części działalności,
• podjęcie egzekucji przez innych wierzycieli,
• wypowiedzenie lub odstąpienie od umów przez istotnych kontrahentów,
• opóźnienie w płatności podatków,
• sprzedaż istotnych aktywów,
• niedotrzymanie uzgodnionego biznesplanu,
• zaciągnięcie dodatkowego finansowania zewnętrznego.

Warto pamiętać, że większość umów kredytowych zawiera klauzule cross-default – wystąpienie przypadku naruszenia jednej umowy kredytowej skutkuje przypadkiem naruszenia na gruncie innych umów, w związku z czym problem z dotrzymaniem warunków jednej umowy kredytowej może skutkować negatywnymi konsekwencjami w całej bazie finansowania zewnętrznego.

W przypadku naruszenia warunków finansowania, bankowi finansującemu mogą przysługiwać uprawnienia do:

• wypowiedzenia umowy kredytowej,
• żądania wcześniejszej spłaty kredytu,
• żądania ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia,
• egzekucji z zabezpieczeń,
• żądania wdrożenia planu naprawczego,
• sprzedaży wierzytelności kredytowej dowolnemu podmiotowi.

W celu przygotowania się na możliwe scenariusze rynkowe, rekomendujemy:

• aktualizację projekcji finansowych i analizę możliwości naruszenia kowenantów finansowych w najbliższych okresach testowania,
• rzetelną analizę możliwości wystąpienia przypadków naruszenia w związku z pogarszającą się sytuacją rynkową,
• rozważenie wystąpienia do banków finansujących o udzielenie zgód (tzw. waiver) na wystąpienie przypadków naruszenia, odstąpienie od badania kowenantów finansowych, lub odroczenie najbliższych płatności na rzecz banków,
• rozważenie podjęcia rozmów z bankami dotyczących kompleksowej zmiany warunków finansowania,
• przeanalizowanie możliwych scenariuszy restrukturyzacyjnych (o czym dalej).

Obligacje

Pogorszenie warunków rynkowych związane z zagrożeniem epidemicznym może także przekładać się na postrzeganie przez obligatariuszy oraz potencjalnych inwestorów zdolności emitentów obligacji do zapłaty kuponu odsetkowego lub spłaty obligacji w terminie. Podobnie jak w przypadku kredytów bankowych, z perspektywy emitenta obligacji kluczowe jest dokonanie analizy wpływu obecnej sytuacji gospodarczej na możliwość wystąpienia sytuacji dających obligatariuszom prawo do żądania przedterminowego wykupu obligacji (tzw. przypadki naruszenia lub podstawy wcześniejszego wykupu obligacji).

Istotną część podstaw wcześniejszego wykupu obligacji stanowią naruszenia kowenantów finansowych. W przypadku warunków emisji obligacji (WEO), podobnie jak w umowach kredytowych, wprowadzane są zobowiązania emitenta do utrzymywania określonych wskaźników finansowych na wskazanym w WEO poziomie. Niezależnie od wskazanych kowenantów finansowych, WEO zawierają standardowo szereg innych przypadków naruszenia, których wystąpienie może potencjalnie mieć miejsce w związku z pogorszeniem warunków rynkowych (podobnie jak w przypadku umów kredytowych).

Wystąpienie przypadku naruszenia może powodować, że obligatariuszom, poza żądaniem wcześniejszego wykupu obligacji, będą przysługiwać dodatkowe uprawnienia (w zależności od postanowień WEO), w tym między innymi uprawnienie do żądania wyższego kuponu odsetkowego od obligacji lub ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia obligacji.

Dodatkowo warto zwrócić uwagę, że wystąpienie przypadku naruszenia (podstawy wcześniejszego wykupu) nie musi automatycznie wiązać się z wcześniejszym wykupem obligacji – w zależności od postanowień WEO, do żądania wcześniejszego wykupu obligacji może okazać się konieczne uprzednie podjęcie uchwały zgromadzenia obligatariuszy.

WEO mogą zawierać również postanowienia o konieczności ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia, w przypadku gdy stosunek wartości zadłużenia z tytułu obligacji do wartości przedmiotu zabezpieczenia spadnie poniżej określonego poziomu.

Przygotowanie się emitentów obligacji na ewentualne skutki związane z obecną sytuacją rynkową powinno polegać między innymi na:

• weryfikacji sytuacji emitenta oraz ocenie możliwości wystąpienia przypadków naruszenia wskazanych w WEO,
• oszacowaniu kształtowania się wskaźników finansowych emitenta w najbliższym czasie,
• w zależności od konkretnego przypadku – rozważeniu możliwości rozpoczęcia procedury zmiany WEO w zakresie zobowiązań emitenta,
• przeanalizowaniu możliwych scenariuszy restrukturyzacyjnych.

Postępowania restrukturyzacyjne i upadłościowe

Polskie prawo restrukturyzacyjne i prawo upadłościowe daje dłużnikom mającym lub zagrożonym problemami z wywiązywaniem się z bieżących zobowiązań (w tym zobowiązań finansowych) szereg możliwości ratowania swoich przedsiębiorstw. Należy również pamiętać, że przepisy prawa upadłościowego nakładają na osoby zarządzające przedsiębiorstwami również obowiązki podjęcia działań w nieprzekraczalnych terminach.

Obserwując aktualną sytuację gospodarczą, już na dzień dzisiejszy, z całą pewnością można stwierdzić, że skutki pandemii dotkną wszelkich gałęzi gospodarki. Z uwagi na spektakularne spadki na giełdach całego świata, konsekwencje gospodarcze rozprzestrzeniającego się koronawirusa, dotkną również wszystkich inwestorów i to bez względu na branżę, w jakiej działają prowadzone przez nich przedsiębiorstwa. Zaistniała zatem sytuacja w ujęciu makro i mikroekonomicznym, pozwala zakładać już na chwilę obecną, że zdecydowana większość przedsiębiorców – w obliczu pandemii – może zostać uznana za zagrożonych niewypłacalnością. 

Jeśli więc w Twoim przedsiębiorstwie nastąpił przestój, pojawiły się zatory płatnicze, utraciłeś zdolność do wykonania zawartych umów, w zgodnej ocenie ekspertów SSW niezbędne jest podjęcie niezwłocznych działań.

W pierwszej kolejności rekomendujemy dokonanie fachowej i kompleksowej oceny stanu przedsiębiorstwa, w toku której ustalimy, czy jego aktualna sytuacja pozwala na podjęcie działań restrukturyzacyjnych, czy też skupić należy się na ochronie interesów osób zarządzających.

Restrukturyzacja

W przypadku zaistnienia skutków kryzysu, poza bieżącymi działaniami operacyjnymi podejmowanymi w ramach prowadzonej działalności, rozważyć należy niezwłoczne wdrożenie działań o charakterze stricte restrukturyzacyjnym, zawartych w Prawie restrukturyzacyjnym.

Działania takie pozwolą skutecznie uniknąć ryzyka popadnięcia w stan niewypłacalności.

W ramach działań restrukturyzacyjnych, przy współpracy z ekspertami SSW, możliwe jest:

• dokonanie elastycznej redukcji zatrudnienia,
• odstąpienie od niekorzystnych i niemożliwych do realizacji na chwilę obecną umów,
• likwidacja zbędnego majątku,
• wstrzymanie i uniemożliwienie wszczęcia postępowań egzekucyjnych.

Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego daje również możliwość wstrzymania się z koniecznością bieżącego regulowania niektórych zobowiązań, co niezwykle korzystnie wpłynie na płynność finansową przedsiębiorstwa i pozwoli mu na przeprowadzenie restrukturyzacji operacyjnej i odbudowanie swojej pozycji rynkowej.

Postępowanie restrukturyzacyjne chroni również przed wypowiedzeniem istotnych z punktu widzenia przedsiębiorstwa umów, w tym umów najmu, leasingu czy gwarancji bankowej.

Upadłość

Jeśli jednak aktualne załamanie na rynkach dotknęło przedsiębiorstwo w tak istotnym stopniu, że jego dalsze funkcjonowanie, nawet po przeprowadzeniu działań restrukturyzacyjnych nie jest możliwe, pamiętać należy, że osoby pełniące funkcję członków zarządu mają prawny obowiązek terminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Przepisy Prawa upadłościowego nakładają ten obowiązek indywidualnie na każdego z członków zarządu, bez względu na sposób reprezentacji obowiązujący w danej spółce i zakreślając na jego skuteczne złożenie termin 30 dni od dnia zaistnienia stanu niewypłacalności. Jednocześnie przepisy wprowadzają domniemanie, zgodnie z którym stan niewypłacalności powstaje w przypadku zaprzestania regulowania bieżących zobowiązań płatniczych, na rzecz dwóch lub więcej wierzycieli przez okres 3 miesięcy. Uchybienie obowiązkowi terminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości skutkować może natomiast osobistą odpowiedzialnością członka zarządu za zobowiązania przedsiębiorstwa i orzeczeniem zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka organów spółek na okres od jednego do dziesięciu lat.

Obecna sytuacja to szczególnie trudny czas dla przedsiębiorców. Rekomendujemy, aby na bieżąco monitorowali Państwo stan płynności finansowej firmy. Państwa decyzje co do działań restrukturyzacyjnych powinny uwzględniać powyższe obowiązki.

Pamiętać również należy, iż dopełnienie obowiązku terminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, może zostać zrealizowane również na drodze otwarcia w tym terminie postępowania restrukturyzacyjnego.

Stąd też, w ramach wsparcia dla przedsiębiorców, eksperci SSW dokonają kompleksowego audytu sytuacji przedsiębiorstwa oraz dobiorą właściwe sposoby jego restrukturyzacji, mając na względzie zarówno interes przedsiębiorstwa, jego wierzycieli jak i członków zarządu.

PRE-PACK

Zaistnienie stanu niewypłacalności i brak szans na skuteczną restrukturyzacje spółki nie musi oznaczać definitywnego końca funkcjonowania przedsiębiorstwa. Wielokrotnie relacje gospodarcze kształtują się w ten sposób, że wartość zadłużenia uniemożliwia efektywne zarządzanie długiem i jego spłatę, nawet na bardzo preferencyjnych warunkach. Wówczas, jeśli dłużnik jest właścicielem aktywów mających faktyczną wartość operacyjną rozważyć należy procedurę pre-packu.

Wniosek o pre-pack stanowi element wniosku o ogłoszenie upadłości, a tym samym jego złożenie stanowi dopełnienie obowiązków ciążących na członkach zarządu.

Jednocześnie, w ramach procedury pre-pack dochodzi do nabycia całości przedsiębiorstwa dłużnika lub jego wybranych składników, za określoną we wniosku cenę na rzecz wskazanego nabywcy. Warto podkreślić, że kupno składników w ramach tej procedury odbywa się z tzw. skutkiem egzekucyjnym, co w praktyce oznacza, że są one wolne od obciążeń.

Zarys procedury zawarto poniżej:

Kliknij, aby pobrać obraz w wysokiej rozdzielczości