Konstytucja Biznesu – najważniejsze zmiany (cz.1) | Legal Alert

Już wkrótce, bo w dniu 30 kwietnia 2018 roku wchodzi w życie Konstytucja Biznesu, na którą składa się pięć ustaw z dnia 6 marca 2018 roku:

1. ustawa – Prawo przedsiębiorców,
2. ustawa o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium RP,
3. ustawa o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorców,
4. ustawa o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców, oraz
5. ustawa przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej.

Skutkiem wejścia w życie Konstytucji Biznesu będzie uchylenie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ustawy o prowadzeniu działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne oraz ustawy o świadczeniu usług na terytorium RP. W miejsce tych ustaw wejdą powyższe ustawy, ale również liczne zmiany w pozostałej części ustawodawstwa dotyczącego prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

Wprowadzane Konstytucją Biznesu rozwiązania nie tylko w znacznym stopniu zniwelują istniejące dotychczas rozproszenie regulacji jednej materii lub dziedziny pomiędzy wielokrotnie nowelizowaną ustawą o swobodzie działalności gospodarczej oraz ustawami odrębnymi, ale również wprowadzą szereg długo wyczekiwanych przez przedsiębiorców zmian, wśród których jako najbardziej istotne należy wskazać:

1. Podstawowe zasady obowiązujące w relacji przedsiębiorca – organ

Prawo przedsiębiorców wprowadzi zasadę „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone”, która w praktyce oznacza to, że tak naprawdę przedsiębiorca będzie mógł prowadzić swoją działalność w sposób dowolny, jeżeli nie łamie wyraźnie wskazanych w prawie zakazów lub ograniczeń.

Nowe regulacje wprowadzają również na wzór reguł obowiązujących w Kodeksie postępowania administracyjnego szereg dodatkowych zasad stanowiących gwarancje stabilności oraz przewidywalności prowadzenia biznesu, do których zaliczyć można zasadę domniemania uczciwości przedsiębiorcy, zasadę rozstrzygania wątpliwości faktycznych na korzyść przedsiębiorcy, zasadę przyjaznej interpretacji przepisów czy też zasadę pewności prawa, zgodnie z którą organ bez uzasadnionej przyczyny nie może odstąpić od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym.

Mimo, że do większości wprowadzanych Prawem przedsiębiorców zasad organy teoretycznie były już zobowiązane się stosować chociażby z uwagi na zasady wynikające bezpośrednio lub pośrednio z Konstytucji RP, to w praktyce zasady te niejednokrotnie nie były należycie respektowane zarówno na etapie działań organów, jak i sądowoadministracyjnej kontroli tych działań. Ponadto, brakowało dotychczas jednoznacznych analogicznych uregulowań w stosunku do postępowań kontrolnych, do których nie stosuje się co do zasady przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, co znacznie utrudniało przedsiębiorcom obronę swoich praw, w tym także na etapie przed formalnym wszczęciem postępowania administracyjnego.

Co istotne, większość z wprowadzonych zasad będzie musiała być stosowana przez organy nie tylko w sprawach wszczętych w nowym środowisku prawnym po 30 kwietnia 2018 roku, ale również w sprawach wszczętych na podstawie dotychczasowych przepisów i niezakończonych przed dniem 30 kwietnia 2018 roku.

2. Trójpodział form reglamentacji działalności gospodarczej

Uporządkowany został katalog form reglamentacji działalności gospodarczej. Pozostawiono trzy zasadnicze formy: koncesje, zezwolenia i wpis do rejestru działalności regulowanej.

Zgodnie z Prawem przedsiębiorców, uzyskanie koncesji będzie wymagane wyłącznie, gdy dana działalność nie może być wykonywana jako wolna albo po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo zezwolenia, przy czym działalność ta ma szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny.

Co więcej, koncesje mają być udzielane w formie decyzji administracyjnych uznaniowych przez ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji (chyba, że odrębne przepisy stanowią inaczej), co oznacza, że organowi koncesyjnemu będzie przysługiwać możliwość wyboru rozstrzygnięcia tego, czy danemu przedsiębiorcy udzielić koncesji czy też odmówić jej udzielenia lub też udzielić jej w zakresie węższym, aniżeli określony we wniosku, nawet jeżeli dany przedsiębiorca spełnia wszystkie ustawowe warunki udzielenia koncesji.

Natomiast zezwolenia na działalność gospodarczą, jako łagodniejsza od koncesji forma reglamentacji, będą mogły być udzielane w dziedzinach mniej strategicznych od dziedzin objętych koncesjami przez różne organy lub jednostki, stosownie do treści przepisów ustaw odrębnych. Ponadto, zezwolenia na działalność gospodarczą mają mieć w świetle nowych regulacji charakter decyzji administracyjnych związanych, co oznacza, że organ zezwalający będzie miał obowiązek udzielania zezwolenia na wykonywanie działalności gospodarczej po stwierdzeniu, że przedsiębiorca spełnia wymagane prawem warunki wykonywania działalności gospodarczej w zakresie objętym obowiązkiem uzyskania zezwolenia.

Oprócz koncesji i zezwoleń na działalność gospodarczą, Prawo przedsiębiorców przewiduje jeszcze trzecią formę reglamentacji działalności gospodarczej, jaką jest wpis do rejestru działalności regulowanej. Wpis ten ma być stosowany w przypadku tzw. działalności regulowanej, czyli działalności określonej w ustawach odrębnych, której wykonywanie warunkowane jest uprzednim spełnieniem przez przedsiębiorcę określonych ustawowo warunków. Co istotne, organ prowadzący rejestr ma zawsze obowiązek dokonać wpisu przedsiębiorcy do tego rejestru na wniosek przedsiębiorcy, po złożeniu przez tego ostatniego oświadczenia o spełnieniu warunków wymaganych do wykonywania danej działalności.

Po dniu 30 kwietnia 2018 roku, koncesje, promesy koncesji, promesy zmiany koncesji, zezwolenia oraz wpisy do rejestru działalności regulowanej istniejące w chwili wejścia w życie nowych ustaw zachowają ważność bądź pozostaną w mocy.

Natomiast, do postępowań dotyczących przedsiębiorców wszczętych i niezakończonych przed dniem 30 kwietnia 2018 roku, w tym między innymi do postępowań w sprawach udzielenia, zmiany lub cofnięcia koncesji, promesy koncesji, zezwoleń, zgód i licencji, zastosowanie będą miały przepisy dotychczasowe.

3. Objaśnienia prawne, interpretacje indywidualne oraz utrwalona praktyka interpretacyjna

Nowe przepisy wprowadzają instytucję Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, który będzie mógł między innymi wnioskować do ministrów o wydanie objaśnień prawnych najbardziej skomplikowanych przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie lub zakończenie działalności gospodarczej w zakresie ich praktycznego stosowania. Takie objaśnienia prawne będą mogły być również wydawane z urzędu.

W przypadku zastosowania się przedsiębiorcy do takich objaśnień prawnych, nie będzie on mógł być obciążony sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do objaśnień prawnych właściwego organu w wysokości wyższej niż wynikające z takich objaśnień.

Takie same konsekwencje będzie miało zastosowanie się przedsiębiorcy do uzyskanej na jego wniosek interpretacji indywidualnej oraz tzw. utrwalonej praktyki interpretacyjnej, przez którą Prawo przedsiębiorców rozumie wyjaśnienia co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, dominujące w wydawanych w takich samych stanach faktycznych oraz takim samym stanie prawnym – w trakcie danego okresu rozliczeniowego oraz w okresie 12 miesięcy przed rozpoczęciem okresu rozliczeniowego – interpretacjach indywidualnych.
Powyższe instytucje prawne dotyczące wykładni prawa mają na celu nie tylko zwiększenie świadomości prawnej przedsiębiorców, ale również zmniejszenie ryzyka niejednolitej praktyki organów z różnych obszarów kraju, czy też różnych szczebli struktury administracyjnej.
Zarówno objaśnienia jak i zanonimizowane interpretacje indywidualne umieszczane będą w odpowiednim Biuletynie Informacji Publicznej (BIP).

4. Dodatkowe zwiększenie pewności prawa wśród przedsiębiorców poprzez wprowadzenie zasad opracowywania aktów normatywnych z zakresu prawa gospodarczego

Tym co niejednokrotnie powstrzymuje inwestorów polskich oraz zagranicznych od aktywniejszego inwestowania w Polsce jest utrzymująca się niepewność do prawa, czyli brak pewności co do treści przyszłego prawa oraz w jaki sposób prawo będzie interpretowane i stosowane przez organy.

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom inwestorów, poza wspomnianą powyżej zasadą pewności prawa oraz instytucjami objaśnień prawnych, interpretacji prawnych oraz utrwalonej praktyki interpretacyjnej, Prawo przedsiębiorców wprowadza również swoiste zasady opracowywania projektów prawnych z zakresu prawa gospodarczego.

W szczególności zostanie wprowadzona zasada zgodnie z którą interwencja legislacyjna w zakresie podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej powinna być ostatecznością dopiero wtedy, gdy osiągnięcie celu planowanej zmiany nie można dokonać za pomocą innych środków. Ponadto, w przypadku rozpoczęcia prac nad projektem aktu normatywnego legislatorzy będą musieli kierować się zasadami proporcjonalności i adekwatności, poprzez dążenie do nienakładania nowych obowiązków administracyjnych, ograniczenia obowiązków informacyjnych, czy też umożliwienie realizacji takich obowiązków informacyjnych w postaci elektronicznej. Ministrowie będą również zobligowani do bieżącego przeglądu funkcjonowania aktów normatywnych oraz corocznego raportowania wyników takich przeglądów do Rady Ministrów.

Zakładanym efektem powyższych rozwiązań powinno być wzmocnienie dyscypliny legislacyjnej oraz zredukowanie obciążeń regulacyjnych ponoszonych przez przedsiębiorców będących adresatami przepisów prawnych. Jednakże, co jest warte podkreślenia to fakt, iż zasady te nie będą stosowane do wykonywania inicjatywy ustawodawczej przez obywateli.

5. Przeniesienie rozproszonych regulacji dotyczących przedsiębiorców zagranicznych do jednej ustawy

Zasady uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium RP były dotychczas rozproszone w wielu ustawach, co powodowało dodatkowe utrudnienie dla inwestorów zagranicznych w zrozumieniu polskiego otoczenia prawnego.

Tymczasem, uchwalona w ramach Konstytucji Biznesu ustawa o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium RP skonsolidowała rozproszone dotychczas przepisy przez co w dużym stopniu zniweluje pojawiające się obecnie rozbieżności interpretacyjne dotyczące relacji pomiędzy poszczególnymi ustawami oraz doprowadzi do zachowania względnie jednolitej materii w zakresie działalności przedsiębiorców zagranicznych w Polsce.

W przedmiotowej ustawie kompleksowo ujęto zagadnienia dotyczące oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych w Polsce, jak również kwestie związane z transgraniczną działalnością usługową oraz współpracą międzynarodową organów w zakresie świadczenia usług. Takie rozwiązanie stanowi w znacznej części powtórzenie dotychczasowych regulacji z uwzględnieniem jedynie niewielkich zmian – przykładowo w zakresie oddziałów przedsiębiorców zagranicznych zostaną wprowadzone nieznaczne uproszczenia zasad ich funkcjonowania, natomiast w zakresie przedstawicielstw zasadniczą zmianą jest wprowadzenie zasady dokonywania wpisu przedstawicielstwa na czas określony dwóch lat, co ma poprawić aktualność danych zawartych w rejestrze przedstawicielstw.

Warto jednakże podkreślić, iż do działalności przedsiębiorców zagranicznych w Polsce zastosowanie będzie miała nie tylko wspomniana powyżej ustawa, ale również ustawa – Prawo przedsiębiorców, ponieważ zgodnie z art. 1 tejże ustawy, Prawo przedsiębiorców regulować będzie jakąkolwiek działalność gospodarczą „na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”, bez względu na to, czy będzie ona podejmowana lub wykonywana przez przedsiębiorców polskich czy zagranicznych.

Aby dowiedzieć się więcej zapraszamy do kontaktu:

Anita Palukiewicz – Counsel

Rafał Włodarski – Senior Associate, radca prawny