Alert – Zmiany w celu przeciwdziałania lichwie

Prezydent RP podpisał rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie („Ustawa”). Planowane zmiany obejmą m.in. przepisy ustawy o kredycie konsumenckim, Kodeksu karnego, Kodeksu cywilnego czy ustawy prawo bankowe. 

Najważniejsze postanowienia projektu przewidują: 

• objęcie instytucji pożyczkowych nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). Działalność instytucji pożyczkowych w obecnym stanie prawnym jest regulowana w znacznie ograniczonym stopniu. Zgodnie z aktualnym brzmieniem przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, aby wykonywać działalność w charakterze instytucji pożyczkowej zainteresowany będący spółką z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółką akcyjną, ma obowiązek dokonać wpisu do rejestru instytucji pożyczkowych prowadzonego przez KNF. Ustawa zaostrza rygor prawny związany z wykonywaniem tej działalności poprzez: 

• • podniesienie wymaganego kapitału zakładowego instytucji pożyczkowych z 200 tysięcy złotych do 1 miliona złotych; 
  • zaostrzenie wymagań co do formy działalności instytucji pożyczkowych – dotychczas instytucja pożyczkowa mogła działać w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej, teraz może działać jedynie jako spółka akcyjna; 
  • ograniczenie w zakresie źródła środków przeznaczonych na udzielanie kredytów konsumenckich przez instytucje pożyczkowe. Środki te nie będą mogły pochodzić z działalności polegającej na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w tym z emisji obligacji lub innych instrumentów dłużnych oraz ze źródeł nieudokumentowanych; 
  • wprowadzenie wymogu, że członkiem zarządu, rady nadzorczej lub prokurentem będzie mogła być wyłącznie osoba, która nie była prawomocnie skazana za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub przestępstwo skarbowe; 
  • instytucje pożyczkowe wpisane do rejestru przed wejściem w życie ustawy, a które nie spełniają podwyższonych wymogów, o których mowa wyżej mogą prowadzić działalność w zakresie kredytów konsumenckich na dotychczasowych zasadach do dnia 31 grudnia 2023 r. W przypadku niedostosowania się do nowych przepisów takie instytucje pożyczkowe będą podlegać wykreśleniu z rejestru z dniem 1 stycznia 2024 r. (do 30 listopada 2023 r. instytucje pożyczkowe będą miały obowiązek poinformowania KNF o podjętych działaniach zmierzających do spełnienia nowych wymogów); 
  • wprowadzenie ograniczenia, że instytucja pożyczkowa może udzielić kredytu konsumenckiego wyłącznie w przypadku pozytywnej oceny zdolności kredytowej; 
  • za instytucje pożyczkowe w zakresie udzielania klasycznych pożyczek uznawani są także dostawcy usług płatniczych; 

powyższe zmiany nie wyłączają kompetencji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w odniesieniu do oferowania produktów pożyczkowych względem konsumentów; 

• wprowadzenie definicji kosztów pozaodsetkowych do Kodeksu cywilnego, która obejmuje: 

• • marże, prowizje lub opłaty związane z przygotowaniem umowy pożyczki, udzieleniem pożyczki lub jej obsługą, albo koszt o podobnym charakterze; 
  • opłaty związane z odroczeniem terminu spłaty pożyczki, jej nieterminową spłatą albo koszty o podobnym charakterze; 
  • koszty usług dodatkowych, w szczególności koszty ubezpieczeń, koszty związane z ustanowieniem zabezpieczenia pożyczki, koszty pozyskiwania informacji dotyczących biorącego pożyczkę, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do zawarcia umowy (z wyłączeniem opłat notarialnych oraz danin o charakterze publicznoprawnym, które strony są zobowiązane ponieść w związku z zawarciem umowy); 

• w przypadku pożyczek udzielanych na podstawie Kodeksu cywilnego osobie fizycznej, dla której pożyczka nie jest związana bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej), limit kosztów pozaodsetkowych nie może być wyższy niż 25% całkowitej kwoty pożyczki w całym okresie spłaty pożyczki; 

• • Powyższego ograniczenia nie stosuje się w stosunku do:  

• • • umów kredytu i pożyczki udzielonych przez banki; 
    • umów pożyczki udzielanych przez instytucje pożyczkowe na podstawie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim; 

• wprowadzenie obowiązku informowania osoby fizycznej, przed udzieleniem jej, na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, pożyczki niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową o łącznej wysokości kosztów pozaodsetkowych, odsetek i należności, które ma zapłacić za udzieloną pożyczkę; 
• zmiany dotyczące pozaodsetkowych kosztów kredytu udzielanego na podstawie ustawy o kredycie konsumenckim: 

• • określenie limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu dla kredytów o okresie spłaty nie krótszym niż 30 dni na poziomie sumy 10% całkowitej kwoty kredytu (wcześniej 25%) i 10% iloczynu całkowitej kwoty kredytu oraz długości okresu kredytowania wyrażonego w dniach (wcześniej 30%);  
  • wprowadzenie limitu 5% całkowitej kwoty kredytu dla kosztów pozaodsetkowych pożyczek udzielanych na okres do 30 dni, czyli tzw. „chwilówek”; 
  • określenie limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu na poziomie 45% całkowitej kwoty pożyczki w całym okresie trwania umowy (wcześniej 100%); 
  • Ustawa nie przewiduje modyfikacji art. 36d ustawy o kredycie konsumenckim w zakresie wyłączenia stosowania przepisów o limitach pozaodsetkowch kosztów w stosunku do kredytu w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsumenta oraz do umowy o kartę kredytową w odniesieniu do kredytu udzielanego przez jej wydawcę. 

Za nieprzestrzeganie przepisów ustawy KNF będzie mogła nałożyć kary w wysokości do 15 mln zł na instytucję pożyczkową, do 150 tys. zł na członka jej zarządu, a także grzywnę od miliona zł lub karę pozbawienia wolności do lat 2 na osobę odpowiedzialną za przekazywanie informacji Komisji Nadzoru Finansowego, która podaje informacje niezgodne ze stanem faktycznym albo wprowadza w błąd KNF. 

Planowany czas wejścia w życie ustawy to 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem: 

1. zmian w kodeksie cywilnym, kodeksie postępowania cywilnego, ustawie prawo bankowe, ustawie o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych i części zmian dotyczących ustawy o kredycie konsumenckim (m.in. związanych z podniesieniem wymogów kapitałowych oraz co do formy prowadzenia działalności), które wchodzą w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia; 
2. postanowień dotyczących nadzoru KNF, które wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.