Nowy mechanizm zabezpieczenia roszczeń przeciwko nierzetelnym dłużnikom – Europejski Nakaz Zabezpieczenia na rachunku bankowym | Legal Alert

Od 18.01.2017 r. wierzyciele dysponują nową instytucją zabezpieczającą ich roszczenia pieniężne. Europejski Nakaz Zabezpieczenia na rachunku bankowym ma na celu ułatwienie dochodzenia roszczeń w państwach członkowskich UE i powinien przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa w biznesie.

Poniżej przedstawiono najważniejsze cechy nowego mechanizmu oraz zasady jego stosowania.

I.    Zakres zastosowania

• Procedura uzyskiwania Europejskiego Nakazu Zabezpieczenia na rachunku bankowym („ENZ”) ma zastosowanie do roszczeń pieniężnych w transgranicznych sprawach cywilnych i handlowych na terenie państw członkowskich UE, z wyłączeniem Wielkiej Brytanii i Danii.
   
• Sprawa ma charakter „transgraniczny” wówczas, gdy:
  (i) rachunek bankowy (w RP także rachunek prowadzony przez SKOK-i), na którym mają zostać zabezpieczone środki dłużnika prowadzony jest w innym państwie członkowskim niż państwo sądu, do którego zwrócono się z wnioskiem o wydanie ENZ;
  (ii) rachunek bankowy, na którym mają zostać zabezpieczone środki dłużnika, prowadzony jest w innym państwie członkowskim niż państwo miejsca zamieszkania wierzyciela.
   
• Rozporządzenie nie znajdzie zastosowania m.in. do:
  (i) spraw innych niż cywilne i handlowe (gospodarcze), tj. m.in. w spraw skarbowych, celnych, administracyjnych;
  (ii) roszczeń przeciwko dłużnikowi, w związku z którymi zainicjowano postępowanie upadłościowe;
  (iii) zabezpieczenia rachunków bankowych zawierających instrumenty finansowe.
   
• ENZ można uzyskać zarówno przed, w trakcie, jak i po wszczęciu postępowania głównego o zapłatę.

II.    Przed jakim sądem?

• Zgodnie z ogólną zasadą jurysdykcję do wydania ENZ mają sądy państwa członkowskiego, które są właściwe w odniesieniu do sprawy głównej przeciwko dłużnikowi.
   
• Wyjątek 1: gdy dłużnikiem jest konsument (niezależnie od charakteru w jakim działa wierzyciel), jurysdykcję do wydania ENZ ma sąd państwa członkowskiego, w którym konsument ma miejsce zamieszkania.
   
• Wyjątek 2: właściwym do wydania ENZ po uzyskaniu orzeczenia sądowego (ugody sądowej lub dokumentu urzędowego) przeciwko dłużnikowi będzie sąd państwa członkowskiego, w którym wydano orzeczenie.

III.   Jak wypełnić wniosek o wydanie ENZ?

• Wierzyciel składa wniosek w formie formularza. Formularz należy wypełnić w języku sądu państwa członkowskiego, do którego przesyłany jest wniosek. Od wniosku pobierana jest opłata sądowa (opłata od wniosku o wydanie ENZ przez sąd polski wynosi 100 PLN, chyba że wniosek został zgłoszony w piśmie rozpoczynającym postępowanie).
   
• Wierzyciel zobligowany jest do:
  (i) uprawdopodobnienia pilnej potrzeby zastosowania środka zabezpieczającego w formie ENZ wobec realnego ryzyka, że bez dokonania zabezpieczenia późniejsze dochodzenie roszczenia będzie niemożliwe lub znacznie utrudnione;
  (ii) uprawdopodobnienia roszczenia/przedłożenia orzeczenia stwierdzającego obowiązek zapłaty.
   
• We wniosku o wydanie ENZ wierzyciel powinien wskazać:
  (i) nazwę i adres banku, w którym dłużnik posiada rachunek lub rachunki, bądź
  (ii) kod SWIFT.
   
• W przypadku braku ww. danych (nazwy i adresu banku/kodu SWIFT) wierzyciel posiadający tytuł wykonawczy przeciwko dłużnikowi będzie mógł skorzystać z mechanizmu pozwalającego na dotarcie do zagranicznych rachunków dłużnika. Mechanizm uzyskiwania przez sądy informacji o kontach od banków dokonywany jest za pośrednictwem „organu ds. informacji” (w RP: Ministra Sprawiedliwości).
   
• Sąd może zezwolić wierzycielowi posiadającemu niewykonalne orzeczenie na uzyskanie informacji dotyczących rachunku bankowego dłużnika w wyjątkowych okolicznościach, tj.:
  (i) kwota podlegająca zabezpieczeniu musi być wysoka, uwzględniając okoliczności, a
  (ii) istnieje pilna potrzeba uzyskania informacji o rachunku, ponieważ istnieje ryzyko, że bez nich późniejsze dochodzenie roszczenia wierzyciela wobec dłużnika może być zagrożone oraz że może spowodować istotne pogorszenie sytuacji finansowej wierzyciela.
   
• Tym samym, brak wiedzy wierzyciela na temat rachunku bankowego dłużnika (przynajmniej w zakresie nazwy i adresu banku bądź kodu SWIFT) – przy jednoczesnym braku orzeczenia stwierdzającego obowiązek zapłaty przez dłużnika – uniemożliwi skuteczne wystąpienie o ENZ.

IV.  Kaucja zabezpieczająca

• Przed wydaniem ENZ, na wierzyciela który nie uzyskał jeszcze orzeczenia, sąd nałoży wymóg złożenia kaucji na kwotę wystarczającą, by zapobiec nadużyciu procedury ENZ i by zapewnić rekompensatę za ewentualne szkody poniesione przez dłużnika w związku z ENZ. W drodze wyjątku sąd może znieść wymóg złożenia kaucji, jeśli uważa, że nie jest to „właściwe” w okolicznościach danej sprawy.
   
• Z kolei w sytuacji, gdy wierzyciel uzyskał już orzeczenie, sąd może przed wydaniem ENZ nałożyć na wierzyciela wymóg złożenia kaucji, jeśli uważa, że jest to konieczne i właściwe w okolicznościach danej sprawy.

V.   Rozstrzygnięcie sądu

• Postepowanie o wydanie ENZ toczy się bez udziału dłużnika – nie jest on informowany o złożeniu wniosku, ale może złożyć od niego środki odwoławcze.
   
• Charakterystyczną cechą jest, iż ENZ powinien zostać wydany jak najszybciej. W przypadku gdy wierzyciel nie dysponuje jeszcze orzeczeniem przeciwko dłużnikowi, sąd wydaje postanowienie do końca dziesiątego dnia roboczego po (prawidłowym) złożeniu wniosku. Z kolei w sytuacji gdy wierzyciel uzyskał już orzeczenie, sąd wydaje postanowienie do końca piątego dnia roboczego po złożeniu wniosku.

Autorzy:

Wojciech Jaworski, Partner, Adwokat
Mariusz Nowakowski, Senior Associate, Adwokat