Rewolucja w crowdfundingu – nowe zasady wspólne dla całej Europy

Na początku października Parlament Europejski zatwierdził nowe przepisy dotyczące platform crowdfundingowych. Poprzez Rozporządzenie z dnia 7 października 2020 r. w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniające rozporządzenie (UE) 2017/1129 i dyrektywę (UE) 2019/1937 („Rozporządzenie”) Unia Europejska („UE”), zgodnie ze swoimi deklaracjami, zamierza przyczynić się do popularyzacji crowdfundingu na rynku unijnym.

Tytułem wprowadzenia – crowdfunding, inaczej finansowanie społecznościowe jest metodą pozyskiwania finansowania w Internecie, mającą na celu realizację określonej inicjatywy dzięki wkładom w postaci małych kwot pieniężnych, przekazywanych online przez wiele osób w ograniczonym czasie[1]. W finansowaniu społecznościowym kluczowy jest udział trzech podmiotów: właściciela projektu, który szuka finansowania swojego projektu; inwestorów, którzy finansują projekt; oraz pośrednika pomiędzy nimi, czyli dostawcy usług finansowania społecznościowego, łączącego właścicieli projektów i inwestorów poprzez internetową platformę.

Istnieją różne rodzaje finansowania społecznościowego, wśród których wymienia się:

• crowdfunding inwestycyjny (equity-based crowdfunding, investment-based crowdfunding);
• crowdfunding pożyczkowy (lending-based crowdfunding, peer-to-peer lending, crowdlending);
• crowdfunding oparty na nagrodach (reward-based crowdfunding); oraz
• crowdfunding oparty na donacjach (donation-based crowdfunding).

Rozporządzenie dotyczy jedynie crowdfundingu inwestycyjnego i pożyczkowego. Z jego zakresu wyłączony został crowdfunding oparty na darowiznach i nagrodach.

Crowdfunding nie jest jedynie krótkotrwałą modą czy ciekawostką. W raporcie Report on Crowdfunding in the EU Capital Markets Union Komisja Europejska wskazuje, że ten model finansowania ma potencjał, żeby zostać kluczowym źródłem pozyskiwania finansowania dla małych i średnich przedsiębiorstw (szczególnie start-up’ów). Jednocześnie jego aktualna rola wciąż jest niewielka. Stąd szereg inicjatyw, w tym Rozporządzenie, które mają za zadanie spopularyzować jego wykorzystanie.

Co zmienia Rozporządzenie?

Przede wszystkim, Rozporządzenie harmonizuje zróżnicowane w państwach członkowskich przepisy dotyczące crowdfundingu. Zabieg ten ma zburzyć bariery regulacyjne i związane z nimi koszty, a tym samym doprowadzić do popularyzacji tej formy finansowania inwestycji.

Zezwolenie na świadczenie usług finansowania społecznościowego

Istotnym novum wprowadzonym przez Rozporządzenie jest ogólnounijna licencja, uprawniająca do prowadzenia działalności na terenie UE zgodnie z jednolitymi wymogami. Licencję przyznawać będą właściwe organy państw członkowskich tym podmiotom, które spełniają warunki określone w Rozporządzeniu (np. przedstawienie we wniosku opisu ryzyk operacyjnych czy stałego posiadania odpowiednio wysokich kwot pieniężnych). Każdy podmiot, który ją otrzyma, zostanie wskazany w prowadzonym przez Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych publicznym rejestrze. Od 10 listopada 2022 r. wszyscy dostawcy usług finansowania społecznościowego będą musieli posiadać takie zezwolenie. Dla podmiotów, które prowadzą aktualnie działalność w oparciu o przepisy krajowe, a ma do nich zastosowanie Rozporządzenie, przewidziane zostały przepisy przejściowe.

Ochrona inwestorów

Inwestycje w produkty wprowadzane do obrotu na platformach finansowania społecznościowego nie są porównywalne z tradycyjnymi produktami inwestycyjnymi lub produktami oszczędnościowymi i zdaniem UE nie powinny być wprowadzane do obrotu w taki sam sposób.

Rozporządzenie uwzględnia tę charakterystyczną cechę crowdfundingu i w związku z tym przewiduje szereg środków ochronnych, mających zabezpieczyć inwestorów. Wśród nich znajdują się między innymi szczególna ochrona inwestorów niedoświadczonych, test wiedzy oraz inne szeroko zakrojone obowiązki informacyjne.

Inwestorzy doświadczeni i niedoświadczeni

Rozporządzenie dzieli inwestorów na doświadczonych i niedoświadczonych. Ci pierwsi należą do grupy inwestorów (zarówno osób fizycznych, jak i prawnych), która ma świadomość ryzyk związanych z inwestowaniem na rynkach kapitałowych i posiada odpowiednie zasoby umożliwiające podejmowanie takiego ryzyka bez narażania się na nadmierne konsekwencje finansowe. W Rozporządzeniu określone są precyzyjne kryteria uznania za inwestora doświadczonego.

Inwestorami niedoświadczonymi są wszyscy inwestorzy, którzy nie zaliczają się do kategorii doświadczonych. W kwalifikacji pomagać ma przede wszystkim test wiedzy przeprowadzany jeszcze przed udzieleniem możliwości inwestowania w projekty na platformach crowdfundingowych. Potencjalni inwestorzy będą musieli udzielić informacji dotyczących swojego doświadczenia, celów inwestycyjnych, sytuacji finansowej i podstawowego zrozumienia ryzyka związanego z inwestowaniem w ogóle oraz z inwestowaniem w rodzaje inwestycji oferowanych na danej platformie finansowania społecznościowego. Status inwestora niedoświadczonego wiąże się z licznymi obowiązkami i prawami. Wśród najważniejszych obowiązków znajduje się między innymi wymóg przeprowadzenia symulacji zdolności do ponoszenia strat, obliczonej jako 10% wartości jego majątku netto. Do praw należy zaliczyć chociażby wprowadzenie okresu namysłu przed zawarciem umowy, podczas którego potencjalny niedoświadczony inwestor może bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kar, w dowolnym momencie wycofać się z inwestowania w projekt lub wycofać oświadczenie o wyrażeniu zainteresowania ofertą finansowania społecznościowego.

W celu zapewnienia, aby potencjalni inwestorzy rozumieli poziom ryzyka związany z inwestycjami w zakresie finansowania społecznościowego, dostawcy usług w zakresie finansowania społecznościowego powinni jednak przeprowadzać wstępny „test wiedzy” swoich potencjalnych inwestorów, aby określić ich wiedzę na temat inwestycji. Dostawcy usług powinni zawsze wyraźnie ostrzegać potencjalnych inwestorów, gdy świadczone usługi w zakresie finansowania społecznościowego są uznawane za nieodpowiednie dla nich.

Arkusz kluczowych informacji inwestycyjnych

Wśród ciekawych rozwiązań wprowadzonych przez Rozporządzenie znajduje się także obowiązek zamieszczenia przez dostawcę usług finansowania społecznościowego arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych. Arkusz taki tworzony jest przez autora projektu i umieszczany na platformie, odpowiednio do każdego projektu. Arkusz ma za zadanie ostrzegać potencjalnych inwestorów, że otoczenie inwestycyjne w które weszli nie jest objęte żadnym systemem rekompensat opartym na depozytach, ani gwarancjami rekompensat dla inwestorów i tym samym jest obarczone ryzykiem. Arkusz ma zawierać także istotne informacje na temat właścicieli projektów, praw inwestorów, a także wszelkich opłat ponoszonych przez inwestorów oraz rodzaju oferowanych papierów wartościowych i umów pożyczki. Rozporządzenie wskazuje dokładnie, jakie informacje taki arkusz powinien zawierać.

Znaczenie Rozporządzenia dla branży crowdfundingowej

Rozporządzenie należy uznać za akt, który kompleksowo reguluje działalność crowdfundingową w zakresie pożyczek i inwestycji w finansowaniu społecznościowym i porządkuje wiele tematów, niewątpliwie z korzyścią dla inwestujących. Należy podkreślić, że dostosowanie się do Rozporządzenia będzie dla dostawców finansowania społecznościowego dużym wyzwaniem – często tacy dostawcy nie są podmiotami nadzorowanymi i nie są przyzwyczajeni do spełniania takiej liczby obowiązków, jaka może dla nich wynikać z Rozporządzenia. Z drugiej strony idea paneuropejskiej licencji może być dla dostawców szansą na rozszerzenie działalności o kolejne rynki.

[1] Hossain M., Oparaocha G. [2015], Crowdfunding: Motives, Definition, Typology and Ethical Challenges, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2674532 , 11.11.2020.