Brak możliwości poddania się egzekucji na rzecz „każdorazowego obligatariusza” – artykuł dr Szymona Okonia oraz Katarzyny Dymel

W podjętej w składzie 3 sędziów uchwale z dnia 28 czerwca 2017 roku Sąd Najwyższy rozstrzygnął, iż w tytule egzekucyjnym w postaci aktu notarialnego, w którym dłużnik poddaje się dobrowolnie egzekucji, konieczna jest konkretyzacja osoby wierzyciela.

Tytuł egzekucyjny w postaci aktu notarialnego zawierającego oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji często wykorzystywany jest przez wierzycieli jako zabezpieczenie ich roszczeń w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika. Dysponowanie takim dokumentem umożliwia prowadzenie egzekucji bez konieczności uprzedniego uzyskania orzeczenia sądowego. Wierzyciel musi jedynie wystąpić z wnioskiem do sądu o nadanie posiadanemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności powinno trwać nie dłużej niż 3 dni. Dysponowanie oświadczeniem dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji znacznie więc skraca i ułatwia dochodzenie roszczeń przez wierzyciela.

Wskazane tytuły egzekucyjne wystawiane są również przez dłużników – emitentów obligacji. Trudność sprawia natomiast oznaczenie w treści tych tytułów osoby wierzyciela, gdyż obligacje są, co do zasady, zbywalne. W związku ze zmiennym gronem obligatariuszy, emitent obligacji nie jest w stanie przewidzieć, w czyim posiadaniu obligacje będą się znajdować w momencie ich zapadalności.

W stanie faktycznym, na gruncie którego doszło do wyłonienia się rozpatrywanego przez Sąd Najwyższy pytania prawnego, emitent obligacji rozwiązał przedstawiony powyżej problem wystawiając oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, w którym wierzyciela oznaczono w sposób opisowy, tj. jako każdorazowego obligatariusza. Sąd odmówił jednak nadania dokumentowi klauzuli wykonalności, co następnie zostało zaskarżone przez wierzyciela argumentującego, iż zgodnie z literalnym brzmieniem przepisów, konkretyzacja osoby wierzyciela nie stanowi obligatoryjnego elementu treści tytułu egzekucyjnego.

Sąd Najwyższy nie przychylił się do stanowiska skarżącego, podnosząc, iż skutkiem zaakceptowania możliwości oznaczenia wierzyciela jedynie w sposób opisowy byłoby funkcjonowanie w obrocie prawnym tytułów egzekucyjnych „na okaziciela”. Każdorazowy posiadacz tytułu egzekucyjnego „na okaziciela” mógłby prowadzić egzekucję wobec jego wystawcy, bez względu na to, czy w rzeczywistości przysługiwałoby mu prawo do wykonywania uprawnień wierzyciela ze stosunku prawnego, z którego wynika oznaczony w treści dokumentu dług. W opinii Sądu Najwyższego, takie zjawisko mogłoby negatywnie wpływać na bezpieczeństwo obrotu. Zauważono również, że oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji jest w zasadzie surogatem orzeczenia sądu, a więc powinny być w nim zawarte te same elementy, co w takim orzeczeniu.

Konieczność konkretyzacji osoby wierzyciela w tytule egzekucyjnym wynika również z faktu, iż nie jest możliwe uzupełnienie tego elementu w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności, które ma charakter czysto formalny i polega jedynie na nadaniu owej klauzuli. Ponadto Sąd Najwyższy wskazał, iż zastosowanie w rozpatrywanej kwestii mają przepisy odnoszące się do treści aktów notarialnych – zgodnie z nimi, w akcie notarialnym powinny być ujawnione wszystkie istotne elementy oświadczenia dłużnika, będącego czynnością prawną, nie wyłączając oznaczenia osoby wierzyciela.

Sąd Najwyższy zauważył, iż wynikający ze zmiennego grona obligatariuszy problem z konkretyzacją osoby wierzyciela, można rozwiązać poprzez ustanowienie administratora zabezpieczenia oraz złożenie przez emitenta obligacji oświadczenia o poddaniu się egzekucji na rzecz owego administratora. W razie ewentualnego niewykonania zobowiązania przez emitenta, administrator będzie prowadził egzekucję w imieniu własnym, lecz na rachunek obligatariuszy.

dr Szymon Okoń – Partner, Radca Prawny
Katarzyna Dymel – Associate, Radca Prawny