Przyszłość rynku dronów

PRZYSZŁOŚĆ RYNKU DRONÓW 

Historia ich powstania jest związana z historią wojskowości, a doświadczenia płynące z pandemii oraz działań zbrojnych trwających na terytorium Ukrainy wskazują na potrzebę dalszego i bardziej dynamicznego rozwoju tej technologii.  

Mowa oczywiście o dronach – bezzałogowych statkach powietrznych, które w najbliższej przyszłości coraz częściej będziemy widzieć nad naszymi głowami; pojawią się też zapewne dodatkowe, poza już istniejącymi, regulacje dotyczące ich używania. W związku z czym pojawi się potrzeba lepszego zrozumienia tych regulacji prawnych. 

Niniejsze opracowanie po pierwsze omawia obecne i przyszłe perspektywy zastosowania dronów; po drugie zaś opisuje teraźniejszą sytuację wdrażania technologii dronowych w Polsce, a także wskazuje regulacje prawne dotyczące tej technologii.  

 

DRONY RATUJĄCE ŻYCIE 

Szczególnym segmentem, w którym zastosowanie bezzałogowych statków powietrznych jest opcją stanowiącą rozwiązanie pojawiających się problemów, jest kwestia dostaw artykułów medycznych.  

Działająca między innymi na terenie Rwandy spółka Zipline stanowi świetny przykład tego, jak rozwój nowoczesnych technologii przyczynia się do poprawy jakości zdrowia i życia ludzi zamieszkujących daleko od większych skupisk. Zastosowanie dronów jest o tyle szczególne, że specyficzne produkty medyczne nie są potrzebne na co dzień, jednak gdy pojawia się potrzeba są one wymagane wręcz natychmiast, co w połączeniu z krótkimi terminami przydatności może rodzić problemy logistyczne. Szacuje się, że drony Zipline poruszające się z prędkością ponad 100 kilometrów na godzinę odpowiadają za ponad 65% dostaw krwi poza stolicę Rwandy. 

Również na naszym rodzimym rynku działa zajmująca się transportowymi lotami medycznymi spółka LabAir. 24 lutego 2022 roku odbył się pierwszy z wielu regularnych lotów mających na celu transport próbek, a w przyszłości nawet krwi. Dronowi pokonanie trasy około 60 kilometrów zajmuje w przybliżeniu 30 minut, co stanowi nieporównywalną oszczędność czasu w zestawieniu z tradycyjnymi środkami transportu. Biorąc pod uwagę to, że w sprawach związanych z ludzkim życiem każda sekunda może okazać się ważna, dronizacja tego sektora gospodarki jako jednego z pierwszych z pewnością stanowi dobry fundament do wdrażania technologii bezzałogowych statków powietrznych w innych dziedzinach życia. 

 

DRONY NAD POLSKIMI MIASTAMI 

Nie tylko sektor prywatny, ale też samorządy stawiają kroki w kierunku wdrażania nowych rozwiązań oraz przygotowania się do większej dronizacji gospodarki. 

Władze miasta Wrocławia obecnie używają BSP (bezzałogowych statków powietrznych) do zbierania danych, głównie z kategorii infrastruktury. Jest to początek wdrażania procesu digitalizacji, który docelowo zmierza do zrealizowania koncepcji inteligentnego miasta. 

Także na południu Polski zachodzą duże zmiany. W rejonie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii została utworzona Dronowa Szkoła Prototypowania. Dzięki tej inicjatywie urzędnicy będą mogli lepiej poznać aspekty prawne związane z implementacją rozwiązań BSP. Jest to element szerszego projektu „drony nad metropolią”, nastawionego na realizację zaproponowanej przez Komisję Europejską koncepcji U-Space. 

 

PERSPEKTYWY DLA ROZWOJU DRONÓW W KRAJOWYM PLANIE ODBUDOWY 

Szczególne miejsce w projekcie Krajowego Planu Odbudowy zajmują inwestycje w mobilność bezzałogową. Planowane jest przekazanie 164 milionów euro na działania obejmujące między innymi:  

• utworzenie warunków do testowania i wdrażania rozwiązań i usług opartych na wykorzystaniu BSP,  
• utworzenie Klastra Autonomia i Parku technologicznego dla dronów,  
• testowanie i realizacja pilotaży dronowych, standaryzacja rozwiązań, wdrożenie lokalnej infrastruktury do koordynacji operacji lotniczych BSP,  

• utworzenie cyfrowo-dronowych struktur wsparcia Służb Porządku Publicznego i Ratownictwa Medycznego,  
• utworzenie Pomorskiego Centrum Monitorowania i Zarządzania Informacją o Środowisku,  
• utworzenie Centrum Kompetencji Dronowych w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego. 

Planowane rozwiązania obejmują więc nie tylko szerszą implementację rozwiązań dotychczas obecnych na rynku, ale także tworzenie struktur organizacyjnych mających na celu dalszy rozwój tej dziedziny gospodarki w Polsce. 

 

DOTYCHCZASOWE REGULACJE UŻYTKOWANIA BSP 

Obecnie obowiązują dwa rozporządzenia dotyczące sposobów projektowania, produkcji oraz eksploatacji dronów. W 2021 roku zostało także ogłoszone rozporządzenie wykonawcze Komisji Unii Europejskiej 2021/664, które ma wejść w życie na początku 2023 roku. 

Pierwsze z wyżej wymienionych – (Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2019/945 z dnia 12 marca 2019 r. w sprawie systemów bezzałogowych statków powietrznych oraz operatorów systemów bezzałogowych statków powietrznych z państw trzecich) szeroko opisuje obowiązki i normy, jakie muszą spełniać BSP na etapie projektowania oraz produkcji. Nadrzędne przy projektowaniu są oczywiście aspekty techniczne, jednak muszą być one zgodne z wymogami zawartymi w aktach prawnych. 

Z perspektywy prawnej kluczowe jest opracowanie odpowiednich wewnętrznych procedur oraz dokumentów, które będą potwierdzeniem stosowania się do zewnętrznych regulacji. Warto zaznaczyć, że obowiązek sprawdzenia zgodności produktów i rozwiązań dotyczy także podmiotów zajmujących się importem i dystrybucją. 

Drugi z kolei akt – (Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/947 z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie przepisów i procedur dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych) nakłada obowiązki bezpośrednio na użytkowników dronów. 

Wyszczególnione przez prawo kategorie dzielą się na: 

1. Kategorię otwartą – dotyczy cywilnych operacji wykonywanych dronami o niższym stopniu ryzyka, w których bezpieczeństwo jest zapewnione, o ile operator drona cywilnego spełnia odpowiednie wymagania dotyczące planowanej operacji. Kategoria ta jest podzielona na trzy podkategorie, a mianowicie A1, A2 i A3. Ryzyko operacyjne w kategorii „otwartej” uważa się za niskie i dlatego przed rozpoczęciem lotu nie jest wymagane zezwolenie operacyjne. 

1. Kategorię szczególną – obejmuje bardziej ryzykowne operacje cywilnymi dronami, w których bezpieczeństwo zapewnia operator drona, uzyskując przed rozpoczęciem operacji zezwolenie operacyjne od właściwego organu krajowego. Aby uzyskać zezwolenie operacyjne, operator drona musi przeprowadzić ocenę ryzyka, która określi wymagania niezbędne do bezpiecznej eksploatacji drona cywilnego (dronów). 

1. Kategorię certyfikowaną – ryzyko związane z bezpieczeństwem jest bardzo wysokie, dlatego w celu zapewnienia bezpieczeństwa zawsze wymagana jest certyfikacja operatora drona i jego drona, a także licencjonowanie pilota(ów). 

Kolejnym aktem prawnym jest Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2021/664 z dnia 22 kwietnia 2021 r. w sprawie ram regulacyjnych dotyczących U-Space. Zakłada ona stworzenie środowiska, w którym bezpiecznie będą poruszać się zarówno obiekty załogowe, jak i bezzałogowe. Warto zaznaczyć, że w Polsce jest już wykorzystywane narzędzie stanowiące jeden z elementów koncepcji U-Space. Mowa o systemie PansaUTM, który nie tylko ułatwia bezpieczne latanie użytkownikom dronów, ale także przyczynia się do ogólnego bezpieczeństwa w powietrzu oraz wspomaganie Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej. 

 

DRONY A PRYWATNOŚĆ I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH 

Jednym z kluczowych obszarów prawa, na który trzeba zwrócić uwagę przy użytkowaniu dronów jest zapewnienie zgodności z regulacjami dotyczącymi ochrony danych osobowych. 

Samo użytkowanie drona nie powoduje jeszcze przetwarzania danych osobowych, ale niektóre czynności z tym związane mogą prowadzić do uzyskania statusu administratora danych osobowych. Używając nawet najmniej skomplikowanych BSP do nagrywania filmów lub robienia zdjęć musimy mieć na względzie prywatność innych osób. 

Dla przykładu, w jednym z komunikatów Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych podkreślone jest, że: „Dron uzbrojony w kamerę, niekiedy umożliwiającą również nagrywanie dźwięku, bardzo łatwo uzyskuje wysokiej jakości nagrania nie tylko z przestrzeni publicznej, ale także prywatnej. Obraz przetwarzany w czasie rzeczywistym czy zarejestrowany przez tego rodzaju statek powietrzny może potencjalnie zawierać liczne dane osobowe”. 

W celu zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa i zminimalizowania ryzyk związanych z brakiem zgodności wewnętrznych procedur z RODO może okazać się konieczne przeprowadzenie pogłębionej analizy i weryfikacji dotychczasowych rozwiązań w szerszym zakresie. 

Planując wdrażać rozwiązania dronowe należy zwrócić szczególną uwagę na zasady przetwarzania wymienione w art. 5 RODO związane z zapewnieniem jak największej przejrzystości i rzetelności oraz minimalizacji przetwarzanych danych. Jednym z wyzwań może być także odpowiednie dopasowanie podstawy przetwarzania z art. 6 RODO do poszczególnych czynności związanych z użytkowaniem dronów, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w odpowiednich dokumentach wewnętrznych. 

Wszyscy użytkownicy dronów powinni wystrzegać się naruszania sfery prywatnej innych osób, jednak mogą zdarzyć się sytuacje gdy nastąpi to niecelowo. Odpowiednie procedury i wewnętrzne regulacje mogą zminimalizować ryzyko pociągnięcia do odpowiedzialności za naruszenie prywatności innych osób. 

 

PODSUMOWANIE 

Finansowanie rozwoju rynku dronów zajmuje szczególne miejsce w planach rozwoju opracowanych przez instytucje Unii Europejskiej, co już w tym momencie wpływa na rozwój tego segmentu gospodarki w Polsce. Duże możliwości uzyskania środków na dronizację przedsiębiorstwa lub zapewnianie rozwiązań bezzałogowych i dostarczanie usług dla sektora publicznego będą się jednak wiązać z obowiązkiem spełniania szczególnych obowiązków prawnych. Specyfika segmentu nowych technologii wiąże się z koniecznością interdyscyplinarnego podejścia do problemów i rozumienia aspektów prawnych, technologicznych oraz biznesowych. 

Wprowadzenie zgodnych z regulacjami rozwiązań może wiązać się z koniecznością dogłębnego przeanalizowania i w razie potrzeby dostosowania wewnętrznych procedur, szczególnie związanych z aspektami przetwarzania danych osobowych, na przykład rejestr czynności przetwarzania danych uzupełniony o szczególne aspekty związane z wykorzystaniem dronów w przestrzeni publicznej czy przygotowanie odpowiednich procedur mających na celu ustalenie sposobów przekazania zebranych danych na żądanie instytucji publicznych. 

Podmioty, które bezpośrednio nie wykorzystują BSP, ale zajmują się ich projektowaniem, importem lub dystrybucją także nie są zwolnione z obowiązku przestrzegania odpowiednich regulacji związanych ze standardami technicznymi, ale też ochrony danych osobowych. Artykuł 25 RODO wyszczególnia obowiązek zapewniania przez administratora danych osobowych odpowiednich środków technicznych w celu ochrony danych, zasadne więc będzie projektowanie takich produktów, które nie będą nakładały konieczności ich dalszej modyfikacji w celu spełnienia wymagań związanych z samym użytkowaniem. 

Tempo zmian i ewolucja aktów prawnych będą wymagać stałego monitorowania nie tylko nowych rozporządzeń czy ustaw, ale także zaleceń i wytycznych wydawanych przez organy takie jak Polska Agencja Żeglugi Powietrznej czy Urząd Ochrony Danych Osobowych. Specyfika prawa nowych technologii wymaga interdyscyplinarnego podejścia do analizy i spojrzenia na problem z wielu perspektyw. 

Drony są technologią obecną na rynku już od jakiegoś czasu, ale dopiero przed nami jest poznanie ich pełnego potencjału i szerszego zastosowania w sektorach usług, przemysłu, transportu czy użyteczności publicznej, poza dotychczasowym traktowaniem ich w kategorii rozrywki. 

Autorem artykułu jest Stanisław Zabandżała, praktykant w SSW.